کتاب دانستنی های جانوران ایران و جهان (دوزیستان)

کتاب دوزیستان از مجموعه دانستنی های جانوران ایران و جهان نوشته ی محمد کرام الدینی توسط نشر طلایی به چاپ رسیده است‌‌.

دوزیستان در آب های شیرین تولید مثل می کنند و نوزاد همه ی آن ها آبشش دارد و در آب زندگی می کند. اما بعد از گذراندن دوره ای در بسیاری از آن ها شش تشکیل می شود و آن گاه در خشکی یا گاهی در آب می توانند زندگی کنند. قورباغه معروف ترین دوزیست است اما هزاران دوزیست دیگر وجود دارد که در دسته ها و گروه های مختلفی جای می گیرند و هر یک از این گروه ها نیز خود در بر گیرنده ی انواع گوناگونی از دوزیستان مانند سمندر ها و وزغ ها هستند. این کتاب به عنوان مرجعی علمی ما را با مجموعه ای از دانسته ها و مفاهیمی درباره ی دوزیستان و انواع آن ها در جهان و به خصوص ایران آشنا می کند. در اینجا با آوردن توضیحاتی در مورد دگردیسی، نکاتی جامع از انواع سمندر ها و قورباغه ها، تفاوت های بین برخی از گونه هایشان، محل زندگی و... ما را با دنیای شگفت انگیز دوزیستان آشنا می کند. این کتاب علاوه بر توضیحات خارق العاده ای که دارد راهی برای دیدن و کشف جلوه های هیجان انگیز دنیای دوزیستان است. در کنار همه ی این توضیحات کادری برای قسمت بیشتر بدانیم نیز وجود دارد که حاوی دانستنی های تکمیل کننده و یک سری از آمار و ارقام می باشد که برای گروه سنی کودک و نوجوان با زبانی ساده و قابل درک و متونی کوتاه و جالب و آموزنده در صفحات گلاسه و همراه با تصویرگری های رنگی و تصاویری جامع از دوزیستان ذکر شده و مرتبط با موضوع تهیه شده است. مخاطبین می توانند از این کتاب به عنوان یک مرجع برای تحقیقات مدرسه ای خود نیز بهره ببرند.

 

برشی از متن کتاب

تکامل دوزیستان دوزیستان نخستین گروه از مهره داران بودند که حدود 370 میلیون سال پیش، از آب به خشکی آمدند. بسیاری از زیست شناسان معتقدند که دوزیستان بر اثر تغییر گروهی از ماهی به وجود آمده اند. امروزه دوزیستان فراوان نیستند اما میلیون ها سال پیش بیشترین جانوران ساکن زمین بودند. دوزیستان اولیه که شبیه کروکودیل بودند، جثه ای بزرگ داشتند و از حشره های بزرگ آن زمان تغذیه می کردند. تلاش برای زنده ماندن دلیل مهاجرت دوزیستان اولیه به خشکی، معلوم نیست. برخی عقیده دارند که آن ها برای یافتن غذای بیشتر به خشکی آمده اند اما برخی دیگر معتقدند که دلیل مهاجرت آن ها خشک شدن آب برکه ها و از بین رفتن زیستگاه هایشان بوده است. دگردیسی بسیاری از قورباغه ها و وزغ ها هنگام تولد فقط در آب زندگی می کنند و با پدر و مادر خود تفاوت بسیار دارند اما پس از مدتی، کم کم هم شکل پدر و مادر خود می شوند و به خشکی می آیند. این مراحل دگردیسی نامیده می شود. از گیاه خواری تا گوشت خواری دگردیسی یکی از عجیب ترین و پیچیده ترین مراحل رشد و نمو است. برای نمونه، وقتی نوزادان گیاه خوار قورباغه به قورباغه های بالغ حشره خوار تبدیل می شوند، دستگاه گوارش آن ها نیز تغییر می کند. دگردیسی سمند ها سمندر ها معمولاً دگردیسی زیادی ندارند و از ابتدا مانند پدر و مادر خود شکارچی اند. آبشش های آن ها قبل از خروج این جانوران از آب و شروع زندگی در خشکی از بین می روند و شش ها به وجود می آیند. تغییرات سریع دگردیسی در برخی از دوزیستان خیلی سریع روی می دهد؛ مثلاً نوزاد آن ها در ابتدا دست و پا ندارد اما بعد از یک شبانه روز دو دست و دو پا از بدن آن رشد می کند و آشکار می شود. نوزاد قورباغه در ابتدا دم دارد ولی دست و پا ندارد؛ در حالی که قورباغه ی بالغ دم ندارد ولی دست و پا دارد. نوزاد قورباغه آبشش دارد؛ در حالی که قورباغه ی بالغ با شش تنفس می کند. نوزاد قورباغه گیاه خوار است اما قورباغه ی بالغ بیشتر از حشره ها تغذیه می کند. 1. نوزاد ماهی شکل قورباغه، که آبشش خارجی دارد، از تخم خارج می شود. 2. کم کم آبشش های داخلی به وجود می آیند و دست ها و پاهای قورباغه پدیدار می شوند. 3. دهان و زبان آن ها بزرگ می شود و دم آن ها کم کم از بین می رود. 4. دستگاه گوارش آن ها تغییر می کند و از گیاه خوار به حشره خوار تبدیل می شوند. 5. از آب خارج می شوند. مراحل رشد قورباغه قورباغه دگردیسی کامل دارد؛ یعنی نوزاد قورباغه که از تخم خارج می شود، با قورباعه ی بالغ تفاوت زیادی دارد. دوزیستان در خانه نگهداری دوزیستان در خانه عجیب به نظر می آید اما عده ای علاقه دارند از این جانوران در خانه و البته در أکواریوم نگهداری کنند. زندگی در آکواریوم نگهداری دوزیستانی که بیشتر در آب زندگی می کنند، آسان تر از نگهداری دوزیستان دیگر است؛ چون می توان آن ها را به آسانی در آکواریوم پرورش داد. سمندر لرستانی در لیست قرمز قرار دارد و از دوزیستان حمایت شده ی ایران و جهان است. جریمه ی نقدی برای نگهداری و خرید و فروش سمندر لرستانی در نظر گرفته شده است. بیشتر بدانیم هر دوزیست در خانه حداکثر چقدر عمر می کند؟ سمندر 25 تا 50 سال قورباغه 4 تا 15 سال پوست نازک نگهداری دوزیستان در خانه دشوارتر از جانوران دیگر است؛ چون پوست آن ها همیشه باید مرطوب باشد. به علاوه، پوست این جانوران بسیار نفوذ ناپذیر است؛ بنابراین پرتو ها و مواد سمی موجود در محیط به راحتی جذب بدنشان می شود و آن ها را بیمار می کند یا می کشد. پوست خطرناک برخی ترجیح می دهند دوزیستان را به جای آکواریوم، در باغچه های خاص یا آبگیرها پرورش دهند و به آن ها نزدیک نشوند. توجه داشته باشید که لمس کردن پوست دوزیستان، هم به آن ها آسیب می رساند هم به ما. فقط موجودات زنده یکی از دشوارهای نگهداری دوزیستان در خانه، تغذیه ی آن هاست. دوزیستان بالغ فقط حشرات و گاه کرم های زنده را می خورند؛ چون اشیای ثابت و بی حرکت را نمی بینند. نوزادان دوزیستان بیشتر از جلبک تغذیه می کنند...

نویسنده

" آقای محمد کرام الدینی " پژوهشگر، نویسنده و مولف کتاب های علمی و موسس المپیاد زیست شناسی ایران و همچنین عضو هیئت داوران المپیاد زیست شناسی جهانی، متولد سوم خرداد ماه سال 1334 در سیر جان می باشد که تا کنون آثار متعددی از جمله کتب درسی علوم تجربی، زیست شناسی، کتاب های تألیفی، کتاب های ویرایشی، مقاله هایی برای کودکان و نوجوان و... منتشر کرده است و هم اکنون نیز جزو هیئت داور المپیاد جهانی زیست و سر دبیر فصل نامه ی رشد آموزش زیست شناسی است.

فهرست

  دوزیست چیست؟ تکامل دوزیستان دگردیسی دوزیستان دوزیستان در خانه سیسیلی ها سمندر لرستانی سمندر غارزی گرگانی سمند جویبار ایرانی سمندهای جهان هلبندرها اکسولوتل ها سمندر ببری قورباغه قورباغه ی مردابی قورباغه ی درختی قورباغه ی بلوچی قورباغه راه راه قورباغه های جهان قورباغه ی درختی چشم سرخ قورباغه ی سمی نیزه ای توت فرنگی گاوغوک وزغ وزغ بیل پا وزغ تالشی وزغ بی گوش وزغ های جهان واژه نامه نمایه  

نویسنده: محمد کرام الدینی تصویرگر: اکبر افشار انتشارات: طلایی