کتاب خلیج فارس و مسائل آن - الهی

کتاب خلیج فارس و مسائل آن تألیف دکتر همایون الهی توسط نشر قومس به چاپ رسیده است.

خلیج فارس منطقه ای است که هشت کشور حاشیه اش و تنگه هرمز را در بر می گیرد. اهمیت خلیج فارس در طول تاریخ به قدری زیاد بوده که همواره به عنوان یکی از مهم ترین مناطق دنیا شناخته شده است. این خلیج از گذشته با متمدن ترین مردم و قوی ترین دولت ها، بر دنیای پیشرفته و متمدن آن روزگار برتری داشت و زمانی دیگر به علت وجود راه های بازرگانی، ادویه و غیره به شهرت زیادی دست پیدا کرده بود. هم چنین وجود منابع محلی مانند نفت، مس، آهن و اورانیوم موجب شده بود که این خلیج بیش از پیش برای دنیا مهم باشد. با توجه به موارد ذکر شده، خلیج فارس و کشورهای حاشیه ی آن را می توان یکی از مهم ترین مناطق اقتصادی و سیاسی جهان دانست. این کتاب قصد دارد با ارائه ی اطلاعات لازم درباره ی مسائل کشورهای حوزه خلیج فارس و سیاستِ قدرت های خارجیِ حاضر در منطقه توضیحاتی را ارائه دهد. هم چنین به اختلاف های ارضی و مرزی و ریشه یابی آن ها بپردازد و عوامل هم گرایی و واگرایی، همراه با اقدامات حفظ امنیت در منطقه را بیان نماید. علاوه بر این تحولات دهه ی آخر قرن بیستم و دهه ی اول قرن بیست و یکم و نقش دولت های منطقه و فرا منطقه ای در خلیج فارس از دیگر عناوینی می باشند که در کتاب پیش رو مورد بحث قرار می گیرند.

کتاب "کتاب خلیج فارس و مسائل آن" مشتمل بر سیزده فصل می باشد: 1- وضعیت جغرافیایی و سابقه تاریخی خلیج فارس 2- اهمیت خلیج فارس 3- جزایر مهم خلیج فارس 4- تنگه هرمز و اهمیت آن 5- کشورهای حوزه خلیج فارس 6- اختلافات سرزمینی در منطقه خلیج فارس 7- خلیج فارس در صحنه بین الملل 8- سلطه گران در خلیج فارس 9- سیاست ایالات متحده آمریکا در خلیج فارس بعد از پیروزی انقلاب اسلامی 10- سیاست اتحاد جماهیر شوروی سابق در خلیج فارس 11- خلیج فارس پس از جنگ سرد 12- تاثیر نفت بر منطقه خلیج فارس 13- شورای همکاری خلیج فارس

 

فهرست

فصل 1: وضعیت جغرافیایی و سابقه تاریخی خلیج فارس فصل 2: اهمیت خلیج فارس فصل 3: جزایر مهم خلیج فارس فصل 4: تنگه هرمز و اهمیت آن فصل 5: کشورهای حوزه خلیج فارس فصل 6: اختلافات سرزمینی در منطقه خلیج فارس فصل 7: خلیج فارس در صحنه بین الملل فصل 8: سلطه گران در خلیج فارس فصل 9: سیاست ایالات متحده آمریکا در خلیج فارس بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فصل 10: سیاست اتحاد جماهیر شوروی سابق در خلیج فارس فصل 11: خلیج فارس پس از جنگ سرد فصل 12: تاثیر نفت بر منطقه خلیج فارس فصل 13: شورای همکاری خلیج فارس

برشی از متن کتاب

فصل 1: وضعیت جغرافیایی و سابقه تاریخی خلیج فارس جغرافیای طبیعی خلیج فارس: خلیج فارس از پدیده‌های دوران سوم زمین‌شناسی است و حدود 30 میلیون سال قبل به وجود آمده است. گستره خلیج فارس قبلا بیشتر از امروز بوده و شاید دو برابر موقعیت فعلی وسعت داشته است. زمانی شاید در شمال تا 400 کیلومتر فراتر از حد امروزی خود گسترش داده است به طوری که طبق شواهد موجود آب دجله و فرات زمانی به طور مستقل وارد خلیج فارس می شد ولی امروزه این دو رود پس از پیوستن به رودخانه کارون و تشکیل اروندرود به خلیج فارس می ‌ریزند. طبق شواهد خلیج فارس زمانی تقریباً تمامی سطح جلگه بین النهرین جنوبی و مرکزی را تا حدود حدثیه و هیت در شمال بغداد و همین طور بخش اعظم جلگه های برازجان و بهبهان و خوزستان تا کوه های زاگرس را تا اواخر دوره سوم زمین شناسی در بر می‌گرفت. کوچک شدن خلیج فارس در اثر تحولات زمین شناسی و ریزش رسوبات رودخانه ای به آن بوده است. فصل 2: اهمیت خلیج فارس اصولا خلیج فارس و منطقه خلیج فارس مشخصه یک ناحیه جغرافیایی است. هیچ ناحیه جغرافیایی به تنهایی و در انزوا نمی تواند اهمیت و ارزشی داشته باشد فقط ترکیب با عوامل دیگر است که به یک ناحیه جغرافیایی معنی و هویت معین می دهد. برخی نظریه پردازان حتی تا بدانجا پیش رفتند که اگر سطح کره زمین مسطح بود اصولا بسیاری از مسائل سیاسی و نظامی که در طول تاریخ افتاده است واقع نمی‌شد. وجود پستی و بلندی‌ها، دریا و غیره باعث شده است که مناطق مختلف جهان دارای آب و هوایی متفاوت باشند. این تفاوت دو اثر اساسی به جای گذاشته است. اولا مردم ساکن این منطقه دارای خلق و خوی متفاوت شده اند و ثانیا امکان تولید مواد متنوع کشاورزی ممکن شده است. به همین صورت نقاط مختلف دارای معادن طبیعی مختلف نیز هستند. مجموع این عوامل است که گروهی از مردم جنگ و تجاوز گروهی دیگر آرام و فرمانبردار، مناطقی دارای ثروت های طبیعی و مناطقی نیز فاقد ثروت طبیعی هستند. همینطور بخش هایی از کره زمین مناسب کشت و زرع بود ولی مناطق دیگر فاقد چنین امتیازی هستند. فصل 3: جزایر مهم خلیج فارس جزایر ایرانی که در بخش شمالی خلیج فارس قرار دارد اکثرا مناطق مسکونی می باشند. از مجموع جزایر ایرانی خلیج فارس هفت جزیره به عنوان کلید تنگه هرمز هستند که در نتیجه اهمیتی استراتژیک دارند. این جزایر عبارتند از هرمز، قشم، لارک، هنگام، تنب بزرگ و کوچک و ابوموسی. فصل 4: تنگه هرمز و اهمیت آن تنگه از نظر جغرافیایی به باریکه ای از آب گفته می‌شود که دو دریای مجاور را به طور طبیعی به یکدیگر متصل می سازد. در حالی که کانال های چون کانال سوئز و پاناما و غیره توسط انسان حفر شده است ولی از لحاظ حقوقی در گذشته تنگه وقتی مشمول رژیم حقوقی خاص می شد که دو دریای آزاد را به هم مرتبط سازد. در خصوص تنگه هرمز با وجود آنکه این راه آبی دریای آزاد را به یک بسته خلیج فارس متصل می‌ کند ولی به علل گوناگون از آن جمله اهمیت اقتصادی و نظامی آن، عملاً مقررات حقوقی تنگه ها بر آن تحمیل می‌شود.

نویسنده: دکتر همایون الهی انتشارات: قومس