کتاب حقوق دیپلماتیک و کنسولی - صدر

کتاب حقوق دیپلماتیک و کنسولی تألیف دکتر جواد صدر توسط انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است.

حقوق دیپلماتیک شاخه ای از حقوق عمومی است که درباره ی اعمال و نظامات روابط خارجی دولت و نمایندگی او در خارج بحث می کند، یعنی هم از امور بین الملل و هم از نحوه ی اجرای آن ها سخن می گوید. در یک تعریف کلی و ساده می توان گفت: حقوق دیپلماتیک مجموع قواعدی است که نظام روابط سیاسی خارجی بین دولت ها بر آن استوار است.

اما عوامل برقراری روابط کنسولی بسیار زیاد است. دو عامل آن می تواند تمایل دولت ها به حفظ منافع اتباع خودشان در کشورهای بیگانه و دیگری احتیاج دولت ها به یافتن اطلاعات اقتصادی و سیاسی از کشوری که اتباعشان در آن جا به بازرگانی اشتغال دارند، باشد. این جنبه ی اطلاعاتیِ کنسول، به دولت ها اجازه می دهد که از رویه ی هر کشور درباره ی بازرگانی با سایر کشورها و سیاستی که به طور کلی در روابط خود با بیگانگان دیگر اتخاذ می کنند، مطلع گردند، و در عین حال از فرصت های مفیدی که امکانات بیشتر برای توسعه ی روابط بازرگانی و احیاناً سیاسی شان فراهم می شود، استفاده نمایند. با برقراری روابط دیپلماتیک و تأسیس مأموریت دیپلماتیک، روابط کنسولی نیز به طور کلی برقرار می شود و بدون اینکه احتیاج به تعیین مأمور کنسولی خاص باشد، سفارت می تواند یکی از مأموران عضو خود را به عنوان مأمور امور کنسولی به دولت پذیرنده معرفی کند و مأمور مزبور کلیه ی وظایف کنسول را انجام دهد. برعکس تأسیس روابط کنسولی متضمن روابط دیپلماتیک نیست و مأمور کنسولی نمی تواند در امور سیاسی بین دو دولت مداخله کند مگر در شرایط خاصی که در این کتاب تشریح می گردد. گفتنی است که با توجه به رسمیت زبان فرانسه و انگلیسی و به عنوان زبان های دیپلماتیکی، در این کتاب اصطلاحات به هر دو زبان آورده شده و چون ریشه ی همه ی آن ها لاتین است، تفاوت زیادی ندارند. این کتاب نه تنها یک اثر تحقیقی بلکه یک راهنمای جامع و مفید است که هدف از تألیف آن مطالعه ی کلیه ی جنبه های روابط دیپلماتیک و قواعد حاکم بر این روابط می باشد و در دو بخش ارائه می گردد: 1- حقوق دیپلماتیک 2- حقوق کنسولی

 

برشی از متن کتاب

بخش اول – حقوق دیپلماتیک قسمت سوم - دیپلماسی کنفرانس و سازمانهای بین المللی در کنار دیپلماسی سنتی، سه نوع دیپلماسی دیگر وجود دارد که بعضی از قرن 17 به بعد کم و بیش رواج گرفته و اکنون کاملا معمول شده است و بعضی جدیدتر هستند. جدیدترین آن کنفرانس های دیپلماتیک سفراء است که از جنگ جهانی اخیر به بعد بین بعضی کشورها معمول شده است. مرسوم شده است که بعضی کشورها گاه به گاه سفیران خود را در یک منطقه جغرافیائی معین در یک جا فرا می خوانند و مسائل مربوط به سیاست خارجی کشور خود را در آن منطقه بطور کلی، یا در هر یک از کشورهای آن منطقه، بررسی می کنند، و از مجموع مشاورات و مطالعات خود گزارش هایی تهیه می کنند که مبنای برنامه های سیاسی بعد می گردد. اگر چه این دیپلماسی را از آن جهت که بین سفیران یک کشور و زیر نظر وزیر امور خارجه همان کشور جریان دارد نمی توان بین المللی دانست، و واقعاً جنبه سیاست خاص یک کشور است، ولی چون رویه دیپلماتیک یک کشور را در کشورهای دیگر در بر می گیرد در این فصل ذکر شد. این نوع دیپلماسی چندان و همه جا رایج نیست و فقط معدودی از کشورها به آن مبادرت کرده یا می کنند، به همین جهت نیز اجمالاً به آن اشاره شد. بر عکس دیپلماسی کنفرانس ها و مجامع بین المللی چنان افزایش یافته که در کنار دیپلماسی سنتی وسیله معمول و عادی ولی مؤثر دیپلماسی جدیدی شده است. در این فصل دیپلماسی کنفرانس و دیپلماسی سازمان های بین المللی جداگانه مورد بحث خواهد بود. فصل اول - کنفرانس های بین المللی برای بحث در مسائل مربوط به منافع مشترک و یا به دست اوردن موافقت جمعی در موضوعات مورد علاقه، معمول شده است که رؤسای کشورها، نخست وزیران، وزرای امور خارجه، سفراء یا نمایندگان دولت های ذینفع، در مجامعی به نام کنفرانس دور هم گرد آیند. این مجامع از قرن 17 به بعد بین کشورهای اروپای غربی معمول شد، در قرن 19 رواج یافت و بعداً به تدریج کشورهای دیگر آمریکا و آسیا نیز در این کنفرانس ها وارد شدند و بین خود آنها نیز معمول شد، به طوریکه اکنون در هر زمان، کنفرانسی در سطح مقاماتی که ذکر شد، در یک یا چند نقطه جهان بین بعضی کشورها دایر است. از حیث موضوعات مورد بحث نیز ابتدا کار کنفرانس ها صرفاً تعیین سیاست های عالی دول یا روسای دول بود، ولی کم کم نه فقط کلیه جنبه های روابط بین المللی را در بر گرفت، بلکه یک نوع وسیله قانونگذاری بین المللی گردید، و بسیاری از قواعد حقوق بین الملل در کنفرانس های بین المللی تسجیل و تدوین شده است. سپس در مرحله دیگر فعالیت های انسانی و وضع قواعد و ضوابط درباره آنها موضوع کنفرانس هائی شد که منحصرأ جنبه فنی داشتند، بطوریکه اکنون هیچ مسئله در روابط بین دولت ها، که جنبه عمومی یا منطقه ای داشته باشد، در خارج از کنفرانس حل و فصل نمی شود. گاه به اینگونه اجتماعات کنگره گفته اند و گاه کنفرانس. با اینکه هدف از کنگره و کنفرانس هردو مذاکرات مستقیم دول و فراهم کردن زمینه توافق هائی در مسائل بین المللی یا روابط بین المللی است، تفاوت و نحوه تشکیل و کار آنها اجمالاً بررسی می شود. ...

فهرست

• بخش اول - حقوق دیپلماتیک

مقدمه تعاریف منابع حقوق دیپلماتیک قسمت اول - روابط دیپلماتیک فصل اول - تاریخ روابط دیپلماتیک فصل دوم - شرایط برقراری روابط دیپلماتیک قسمت دوم - ارکان روابط دیپلماتیک فصل اول - نمایندگان دولت فصل دوم - مأموریت دیپلماتیک فصل سوم - مأموران دیپلماتیک قسمت سوم - دیپلماسی کنفرانس فصل اول - کنفرانسهای بین المللی فصل دوم - دیپلماسی سازمانهای بین المللی قسمت چهارم - مصونیتها و مزایا فصل اول - مصونیت دیپلماتیک فصل دوم - انواع مصونیتها فصل سوم - انصراف از مصونیت فصل چهارم - مستثنیات مصونیتها فصل پنجم - مزایای دیپلماتیک فصل ششم - مصونیتها و مزایا در کشور ثالث فصل هفتم - مصونیتها و مزایای نمایندگان در کنفرانسها و سازمانهای بین المللی قسمت پنجم - خاتمه مأموریت دیپلماتیک فصل اول - قطع روابط دیپلماتیک فصل دوم - خاتمه مأموریت دیپلماتیک فصل سوم - آثار قطع روابط دیپلماتیک فصل چهارم - خاتمه استفاده از مصونیتها

• بخش دوم - حقوق کنسولی

قسمت اول - روابط کنسولی فصل اول - برقراری روابط کنسولی فصل دوم - صلاحیت کنسول فصل سوم - وظایف کنسولی فصل چهارم - ترکیب پست کنسولی  قسمت دوم - مصونیتها و مزایای کنسولی فصل اول - مصونیتهای کنسولی فصل دوم - انواع مصونیتهای کنسولی فصل سوم - خاتمه مأموریت کنسولی ضمائم ضمیمه یک - متن کنوانسیون دیپلماتیک وین ضمیمه دو - متن کنوانسیون کنسولی وین نمونه ای از تقاضای پذیرش سفیر نمونه ای از استوارنامه سفیر نمونه ای از فراخوانی سفیر نمونه ای از روانامه سرکنسول منابع منابع – عناوین به زبان فارسی منابع – عناوین به زبان اصلی    

مؤلف: دکتر جواد صدر انتشارات: دانشگاه تهران