کتاب حقوق جنگ - محمدرضا ضیائی بیگدلی

کتاب حقوق جنگ(حقوق بین الملل مخاصمات مسلحانه) به قلم محمدرضا ضیائی بیگدلی در نشر دانشگاه علامه طباطبایی به چاپ رسیده است.

جنگ مهم ترین وسیله ی ارتباط میان ملت ها است. از آنجا که جنگ یک درگیری مسلحانه واقعی، ارادی و گسترده بین جوامع سیاسی است می توان آن را نوعی خشونت سیاسی تلقی کرد. در حیات حیوانی، جنگ قانونی طبیعی است اما در حیات انسانی چنین نیست. جنگ یک وضعیت خاص و استثنائی نسبت به حالت صلح به حساب می آید و در نتیجه قواعد مربوط به آن نیز به نام حقوق جنگ، قواعدی خاص و استثنائی هستند. حقوق جنگ را به طور خلاصه می توان عرف و ضوابط قراردادیِ مربوط به جنگ نامید که کتاب مذکور به طور جامع و با زبانی روان در قسمت اول به قوانین جنگ و در قسمت دوم به مباحث مهم حقوق بین الملل می پردازد. شایان ذکر است که منابع حقوق جنگ به طور کلی جدا از منابع حقوق بین الملل نیست، مخصوصاً منابعی چون عرف، اصول کلی و قراردادهای بین المللی، جایگاه خاص خود را در حقوق جنگ دارند.

کتاب حقوق جنگ مشتمل بر 7 فصل است: 1- مفهوم جنگ و توسل به زور در حقوق بین الملل 2- مفهوم حقوق جنگ 3- آغاز جنگ 4- هدایت عملیات جنگی 5- ضمانت اجرای حقوق جنگ 6- پایان جنگ 7- بی طرفی در جنگ

برشی از متن کتاب

فصل چهارم: هدایت عملیات جنگی بخش دوم/ بند سوم: 146- ملاحظات کلی و طرح موضوع تفکیک افراد مبارز از غیر مبارز مخصوصاً در قلمرو جنگ زمینی مسائل چندی را به وجود می آورد.این تفکیک مبنای خود را دراین عقیده می یابد که عملیات خصمانه کار هرکس نیست و هرکس نمی تواند عنوان مبارز را به خود اختصاص دهد، بلکه طبق مقررات حقوق بین الملل، این تنها اعضای نیروهای مسلح منظم هستند که به عنوان "مبارز" شناخته شده اند . مبارزان مسلح برخوردار از حقوق خاصی چون حق مبارزه، حق دفاع، حق برخورداری از وضعیت مجروحان و اسیران جنگی بوده و در مقابل تکالیف خاصی نیز برعهده دارند، از جمله رعایت قوانین و مقررات جنگی. دراین رابطه، کشورهای متخاصم نیز امکان دارد آنان را مورد حمله و تعرض قراردهند. در کنار مبارزان مذکور که در واقع به آنان مبارزان منظم می گویند، مبارزان غیر منظم هم وجود دارند که از نظر حقوق بین الملل دارای وضعیت استثنائی می باشند. جدا از مبارزان منظم و غیر منظم، غیر مبارزان یا افراد غیر نظامی نیز می باشند که دارای حقوق و تکالیف مشخص و معینی هستند، از جمله اینکه بایستی از ارتکاب اعمال خصمانه بپرهیزند تا مورد احترام دشمن باشند (به شرط عدم مشارکت در مبارزه). فصل هفتم: بی طرفی در جنگ بخش اول/ موضوع دوم: کنفرانس های 1907 لاهه و 1909 لندن در آغاز قرن بیستم حوادثی در جهان رخ داد که منجر به تشکیل دومین کنفرانس لاهه در 1907 و متعاقب آن وضع مقرراتی در زمینه حقوق بی طرفی گردید. از سیزده عهدنامه ای که در کنفرانس مذکور تهیه و تنظیم شد دو عهدنامه مستقیما و چهارعهدنامه به طور غیر مستقیم با مسئله بی طرفی در جنگ مرتبط بود. این عهدنامه ها عبارت بودند از: عهدنامه پنجم در زمینه حقوق و تکالیف کشور های بی طرف در جنگ زمینی˛ عهدنامه سیزدهم درمورد حقوق و تکالیف کشورهای بی طرفه در جنگ دریایی، عهدنامه هفتم درباره تغییر شکل کشتی های تجارتی به جنگی، عهد نامه هشتم در خصوص مین گذاری در زیر دریاها، عهدنامه یازدهم مربوط به محدودیت های وارده بر اعمال حق ضبط و تصرف و بلاخره عهدنامه دوازدهم درزمینه تاسیس یک دیوان بین المللی غنائم (این عهدنامه مور تصویب قرار نگرفت). کنفرانس دریایی لندن نیز باصدور اعلامیه مورخ 26 ژانویه 1909 گام دیگری در جهت توسعه و تحول حقوق بیطرفی برداشت . 423- بیطرفی در جنگ جهانی اول جنگ جهانی اول موجب گردید تا شکست بیطرفی به عنوان یک اقدام محدود کننده جغرافیایی قلمرو مخاصمات به اثبات برسد. تجاوز آلمان به بی طرفی دائمی بلژیک، اولین نقص عمده بی طرفی ازسوی یک کشور متخاصم بود. (کشورهای بی طرف خیلی زود از جانب هردو طرف متخاصم در دریاها به ستوه آمدند ... تجاوزات دیگری که در این جنگ به حقوق بی طرفی وارد آمد، عبارت بودند از: انهدام کشتی های توقیف شده کشورهای بی طرف، غرق کردن کشتی های بی طرف بدون اخطار قبلی، محاصره بنادر و سواحل کشورهای بیطرف، مداخله درامر تجارت کشورهای بی طرف و بلاخره سوء استفاده ازحق مصادره دریائی به عنوان ضرورت نظامی). (جنگ جهانی اول در ابتدا نهاد بی طرفی ارادی را تحت تاثیرقرارداد، زیرا مخامصات 34 کشور از جمله ایالات متحده آمریکارا که حداکثر میل و سنت بی طرفی در آنها وجود داشت درگیر کرد. ویلسن رئیس جمهورایالات متحده آمریکا در پیامی که در دوم آوریل 1917 به کنگره داد، اعلام نمود: هنگامی که موضوع صلح جهانی و آزادی ملت ها در میان باشد، دیگر بیطرفی امکان پذیر و مورد قبول نمی باشد.)

فهرست

فصل اول: مفهوم جنگ و توسل به زور در حقوق بین الملل بخش اول- منع توسل به زور و تحریم جنگ بخش دوم- مشروعیت جنگ و توسل به زور فصل دوم: مفهوم حقوق جنگ فصل سوم: آغاز جنگ بخش اول- شرایط شکلی آغاز جنگ بخش دوم- آثار حقوقی آغاز جنگ فصل چهارم: هدایت عملیات جنگی بخش اول- تعیین عرصه مخاصمات بخش دوم- تشخیص مبارزان و غیر مبارزان بخش سوم- قربانیان جنگی بخش چهارم- وسائل و شیوه های نبرد بخش پنجم- اشغال نظامی بخش ششم- غنائم جنگی فصل پنجم: ضمانت اجرای حقوق جنگ بخش اول- ضمانت اجرای کیفری بین المللی بخش دوم- ضمانت اجرای مدنی بین المللی فصل ششم: پایان جنگ بخش اول- روش های سنتی پایان جنگ بخش دوم- روش های جدید پایان جنگ فصل هفتم: بی طرفی در جنگ بخش اول- ملاحظات کلی بخش دوم- بیطرفی درجنگ زمینی بخش سوم- بیطرفی درجنگ دریایی بخش چهارم- بیطرفی درجنگ هوایی بخش پنجم- استدراک و استنتاج

• حقوق بین الملل مخاصمات مسلحانه
• مؤلف: محمدرضا ضیائی بیگدلی
• انتشارات: دانشگاه علامه طباطبایی