کتاب حقوق جزای عمومی 1 | محمدعلی اردبیلی

درباره‌ی کتاب حقوق جزای عمومی جلد اول محمدعلی اردبیلی

کتاب حقوق جزای عمومی جلد 1 نوشته‌ی اردبیلی، کتابی درسی و حاصلِ نزدیک به دو دهه تدریس نویسنده در دانشکده‌های حقوق و دوره‌های آموزش عالی است. این کتاب در دو جلد و بر طبق برنامه‌ی مصوب شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای دانشجویان دوره کارشناسی حقوق نوشته شده است که جلد نخست آن مشتمل بر دو فصل می باشد: 1- عناصر تشکیل دهنده جرم 2- طبقه بندی جرایم

از مزایای این کتاب جامعیت موضوع ها و انتخاب زبان ساده برای نوآموزان این رشته است. در این کتاب نویسنده کوشیده است با رعایت فهرست عنوان ها و تقسیم بندی جامع، شیوه ی اختصار و ساده نویسی را که مناسب طبع دانشجویان دوره‌ی کارشناسی می داند حفظ کند. همچنین تلاش نموده تا با آوردن شواهد مثال از آراء دادگاه‌ها، جنبه های کاربردی قوانین از نظر دور نماند و تا آنجا که ممکن است بررسی و در مواردی نقد این آراء دانشجو را با شیوه‌های استدلال در مسائل حقوقی آشنا کند.

علمای حقوق کیفری هر یک جرم را به گونه‌ای متفاوت تعریف کرده‌اند. تعاریف هر کدام شان، با تمام ژرفکاوی اغلب از گرایش های نظریه ی مکتب های خاصی ملهم بوده است. در قوانین کیفری کشور ما تعریفی از جرم نشده است، فقط در ماده 2 قانون مجازات اسلامی (مصوّب اول اردیبهشت 1392) در بیان اوصاف جرم آمده است:«هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده جرم محسوب می شود.»

در توصیف قانونگذار، مجازات نشانه ی سرزنش عمومی است و جامعه با ابراز آن، افعال نکوهیده را تعیین می نماید. به طور کلی در تمام تعاریف جرم شناسی، آنچه بیشتر اهمیت دارد و در تعریف قانونی جرم کمتر دیده می شود، علل و عواملی است که فرد را به بروز رفتارهای مغایر با هنجارهای اجتماعی برانگیخته و او را در تداوم چنین رفتارهایی ترغیب کرده است.

بخشی از کتاب حقوق جزای عمومی جلد 1 محمدعلی اردبیلی

بخش نخست: بزه (جرم) و بزهکار

فصل نخست: عناصر تشکیل دهنده ی جرم

در کنار عناصر تشکیل دهنده ی خاص هر یک از جرایم که بر حسب نوع جرم تغییر می‌کند (عناصر اختصاصی)، جرایم به طور کلی دارای عناصر تشکیل دهنده مشترکی (عناصر عمومی) هستند که اختصاص به هر یک از آن ها ندارد

در واقع، به لحاظ حقوقی، برای آن که رفتار انسانی جرم به شمار آید باید؛ نخست، قانون‌گذار این رفتار را جرم شناخته و کیفری برای آن مقرر کرده باشد (عنصر قانونی)، دوم، فعل یا ترک فعل مشخّص به منصّه ظهور و بروز یا کمینه به مرحله فعلیت برسد (عنصر مادّی)، سوم، با علم و اختیار ارتکاب یافته باشد (عنصر روانی).

افزون بر عناصر سه گانه مذکور، بعضی از دانشمندان از جمله حقوقدان فرانسوی گارو تحقق جرم را به وجود عنصر چهارمی به نام عنصر ناحق مشروط می دانند. آن ها معتقدند که اگر ارتکاب جرم در جهت استیفای حق یا ادای تکلیفی باشد که قانون‌گذار تعیین کرده است، موردی برای تعقیب و مجازات مرتکب وجود نخواهد داشت. لیکن، اغلب حقوقدانان با این عقیده موافق نیستند. به نظر آن ها، آن چه گارو و دیگران عنصر ناحق نامیده اند همان اسباب اباحه یا جهاتی است که عنصر قانونی جرم را زائل می کند. مانند دفاع مشروع و امر آمر قانونی. بنابراین، بهتر است عناصر تشکیل دهنده جرم را به همان عناصر سه گانه محدود نمود و در فقدان هر یک، از جمله مشروع بودن رفتار یعنی زوال عنصر قانونی، تحقق جرم را اصولاً ممتنع دانست.

عقیده ی دیگری که در این باره باز در بعضی دیگر از حقوق دانان پیروانی دارد، قول به ترکیب دوگانه ی عناصر جرم یعنی عنصر مادی و عنصر روانی و نفی عنصر قانونی است. بر اساس این عقیده جرم رفتاری است متشکل از دو عنصر مادی و روانی. عنصر قانونی امری مستقل و جدای از رفتار موصوف است. افزون بر این که این رفتار وصف خود را از قانون می‌گیرد که پیش از آن وجود داشته است. به عبارت دیگر، خالق و سازنده جرم همان قانون است. از این رو، نمی‌توان پذیرفت که عنصر قانونی جزئی از عناصر سازنده جرم است. اما مسئله اینجاست که وقتی قانون‌گذار افعالی مانند دفاع مشروع، امر آمر قانونی و اجازه قانون را با وجود ترکیب دو عنصر مادی و روانی جرم نمی شناسد، بار دیگر ضرورت وجود عنصر قانونی آشکار می شود. در واقع افعال مذکور به این دلیل جرم محسوب نمی‌شوند که قانونگذار وصف مجرمانه را از این افعال زوده است. بنابراین، بار دیگر اهمیت عنصر قانونی و جایگاه آن را در ساختار جرم درمی یابیم. ...

کتاب حقوق جزای عمومی جلد 1 به تالیف محمد علی اردبیلی در نشر میزان به چاپ رسیده است.

فهرست

بخش نخست: بزه (جرم) و بزهکار فصل نخست: عناصر تشکیل دهنده جرم گفتار نخست: عنصر قانونی الف- لزوم عنصر قانونی 1- مفهوم عنصر قانونی 2- کاربرد اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها 3- نتایج اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها ب- زوال عنصر قانونی: اسباب اباحه 1- اضطرار 2- حکم قانون و امر آمر قانونی 3- رضایت مجنیٌ علیه 4- دفاع مشروع گفتار دوم: عنصر مادی الف- ماهیت رفتار مادی 1- رفتار 2- حالت 3- اوضاع و احوال ب- دوام رفتار مادی 1- از حیث مدت مرور زمان تعقیب 2- از حیث تاثیر قانون جدید 3- از حیث صلاحیت دادگاه 4- از حیث اعتبار امر مختوم پ- شمار رفتار مادی 1- تأثیر مرور زمان 2- تعیین دادگاه صلاحیتدار 3- تاثیر قانون جدید ت- نتیجه رفتار مادی 1- شروع به جرم (مقید) 2- شروع به جرم (مطلق) 3-  مجازات شروع به جرم، جرم محال و جرم عقیم گفتار سوم: عنصر روانی الف- عمد 1- آگاهی 2- اراده 3- شروع تحقّق عمد 4- عمد و انگیزه 5- چگونگی و درجات عمد ب- تقصیر کیفری 1- اقسام تقصیر 2- تمایز میان تقصیر کیفری و تقصیر خلافی 3-رابطه علیت فصل دوم: طبقه بندی جرایم گفتار نخست: طبقه بندی جرایم بر حسب عنصر قانونی الف- جرایم سیاسی و جرایم عمومی 1- ضابطه تشخیص جرایم سیاسی 2- فواید حاصل از تشخیص جرایم سیاسی ب- جرایم نظامی و جرایم عمومی 1- ضابطه تشخیص جرایم نظامی 2- فواید حاصل از تشخیص جرایم نظامی گفتار دوم: طبقه بندی جرایم بر حسب عنصر مادی الف- طبقه بندی جرایم به اعتبار شیوه ارتکاب به آن ب- طبقه بندی جرایم به اعتبار نتیجه ارتکاب آن پ-طبقه بندی جرایم به اعتبار لحظه ی مشاهده عنصر مادی گفتار سوم: طبقه بندی جرایم بر حسب عنصر روانی الف- جرایم عمدی و جرایم غیر عمدی ب- جرایم ساده و جرایم مرتبط  

• ویـــــــراســـــت چهــــــارم
• مؤلف: محمد علی اردبیلی
• انتشارات: میزان