کتاب جام جهان بین - محمدعلی اسلامی ندوشن

کتاب جام جهان بین اثر دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن توسط نشر قطره به چاپ رسیده است.

شعر فارسی، مهم ترین منبع برای شناسایی قوم ایرانی و سیر فکر و ادراک او، در دوران بعد از اسلام است. خلاصه و چکیده آنچه او در طی هزار و صد سال اندیشیده و کرده، در کلام موزون جای گرفته. کتاب های بی شماری به نثر، در زمینه علوم و تاریخ و اخلاق و فلسفه و فقه و غیره، از گذشته خود در دست داریم. از معماری و نقاشی و موسیقی و سایر مظاهر تمدن و فرهنگ نیز آثار برجسته ای بر جای مانده، لیکن هیچ یک به اندازه شعر، مبین روح ایرانی نیست. همه استعداد و هنر و نبوغ این قوم در شعر به کار افتاده. حتی کسانی که در دانش های ریاضی و نجوم و طب کار می کرده، یا به فلسفه و فقه می پرداخته اند، از جاذبه شعر برکنار نمانده اند. برای نمونه می توان از: ابوعلی سینا و خیام و بابا افضل و شیخ بهائی، نام برد. کمتر زبانی است که در آن شعر تا این حد در جمیع شئون زندگی و تلاش های فکری مردم مداخله کرده باشد. حتی چنانکه می دانیم، در مواردی، دستور زبان و طب و تاریخ و تفسیر نیز به نظم کشیده شده اند.

تا صد سال پیش، شاهنامه تنها تاریخ پیش از اسلام ایران شناخته می شد. چون شاهنامه آمد، کتاب های نثر مربوط به تاریخ قدیم ایران در انبان فراموشی افتاد، و بعد از آن نیز هیچ کتاب دیگر در آن باب نتوانست رواج یابد.

مهم ترین مکتب فکری و فلسفی ایران، یعنی عرفان، در زبان شعر بالیده و اوج گرفته.

شعر فارسی در طی عمر هزار و صد ساله خود، ذخیرۂ حیرت آوری از معانی گوناگون در خود نهفته. می توان گفت که سینه گویندگان ما رقص گاهی بوده است، که در آن اندیشه ها جز باهنجار و آهنگ به حرکت نمی آمده اند؛ موزون کردن کلام، جستن اکسیر دانایی و چیره شدن بر تاریکی شناخته می شده. به همین سبب، این مجموعه جام جهان بین نامیده شده است. جام، مظهر دانایی و آیت شعر فارسی و شناخت زندگی در ایران بعد از اسلام است.

فهرست

دیباچه چاپ هفتم مقدمه چاپ های پیشین مقدمه ای دیگر ادبیات در عصر فضا خصیصه شاهکار ها خواننده و نویسنده سودابه و فدر ویس خیام و فردوسی خویشاوندی فکری ایران و هند در قصه ای از مثنوی تاثیر اروپا در تجدد ادبی ایران یک سرنوشت ممتاز جهان بینی ابوالفضل بیهقی آیا«ویس و رامین» یک منظومه ضد اخلاق است؟ ادبیات و اخلاق ادبیات ایران و اخلاق افزودگی فردوسی و شاهنامه رباعی های خیام دنیای دلخواه جلال الدین مولوی سعدی و رمز و رازش گوته و حافظ(عشق پیرانه سر) ایران در آیینه مثل هایش زندگی، زیبایی و هنر ضمیمه ادب و ادبیات نقد شعر و نثر نقد به مفهوم جدید شعر و شعر نو توضیح کوتاهی درباره نوع ادبی انواع داستان مکتب، سبک، شیوه

برشی از متن کتاب

در زبان ما، خیام نامدار ترین سراینده بی اعتباری دنیا شناخته شده است، ستایشگر باده و هوادار اغتنام وقت. لیکن ابیاتی که بر زبان خیام جاری گردیده (حتی اگر رباعیات منسوب به او را نیز بر آن ها بیفزاییم) باز تعداد آن ها کمتر خواهد بود از ابیاتی که در همین زمینه، در سراسر شاهنامه پراکنده است. در واقع سرچشمه اصلی فکر خیام را در شاهنامه باید جست، و بسیار طبیعی است که چنین باشد؛ زیرا کتاب فردوسی سرگذشت شاهان و پهلوانان و زیبارویانی است که از بزرگ ترین قدرت ها برخوردار بوده اند؛ با اینهمه، نه قدرت و نعمت، نه جوانی و زیبایی، هیچ یک نتوانست آن ها را از نهیب روزگار در امان نگه دارد؛ آمدند و چند صباحی زیستند و رفتند، مانند زبون ترین مردمان. شاهنامه، گورستان پهناور پر خروشی است که مردگان آن زنده ترین مردگان هستند، و از این رو، هیچ آیینه عبرت و حکمتی درخشان تر از این کتاب نیست. ما در قهرمانان این کتاب هم مرگ می بینیم و هم زندگی، زندگی و مرگ در وجود آنان سر بر سر هم نهاده اند، با هم پیوند خورده اند. همان جام جهان نمایی که جمشید و کیخسرو ، دنیا را در آن می دیدند، خود شاهنامه است. عمر نسل ها و قوم های گوناگون را در آن می نگریم که خیز برمی دارد، موج می زند، آنگاه فرو می افتد، سپس آرام می گیرد؛ آرام، مانند یک«گورستان دریایی»... و آفتاب جاودانی فردوسی بر این دریا تابیده است و شکوه مرگ را می نماید که بسی پایدار تر و افزون تر از شکوه زندگی است.

نویسنده: محمدعلی اسلامی ندوشن انتشارات: قطره