کتاب تاریخ و فرهنگ ارمنستان - نوری زاده

کتاب تاریخ و فرهنگ ارمنستان نوشته احمد نوری‌زاده توسط نشر چشمه به چاپ رسیده است.

ارمنستان کشوری در قفقاز جنوبی است که پایتخت آن ایروان می‌باشد. این کشور از شمال با گرجستان، از شرق با جمهوری آذربایجان، از غرب با ترکیه و از جنوب با ایران هم‌مرز است. تاریخ ارمنستان یا تاریخ ارمنی، در سرزمینی جریان یافته که به فلات ارمنستان معروف است و ارمنستان امروزی، درواقع در بخش کوچکی از آن سرزمین واقع شده است. نویسنده این کتاب، سعی کرده است با استفاده از منابع تاریخی، فرهنگی، ادبی، پژوهشی، زبان‌شناسی و ادبیات که همگی به زبان ارمنی هستند، منبع فارسی زبان کاملی، برای تمام کسانی که می‌خواهند در مورد تاریخ ارمنستان بدانند، فراهم کند. البته نوری‌زاده در برخی فصل‌ها، از برخی منابع و متون غیر ارمنی هم در حد لزوم برای تکمیل کردن موضوعات استفاده کرده است. در حقیقت، کتاب حاضر بخشی از جنبه‌های حیات فرهنگی و معنوی ملت ارمنی را در طول تاریخ به تصویر می‌کشد و در اختیار تمام ارمنی‌ها، و تمام علاقه‌مندان به تاریخ قرار می‌دهد. این کتاب، در هفت فصل تنظیم شده است؛ نویسنده در فصل اول نگاهی به تاریخ ارمنستان می‌اندازد و از حکومت‌های ارمنی می‌گوید. فصل دوم باورهای کهن در ارمنستان را بررسی می‌کند. فصل سوم درباره اساطیر ارمنستان توضیحاتی را ارائه می‌دهد. فصل چهارم افسانه‌های ارمنی را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. فصل پنجم از مسیحیت و چگونگی پیدایش آن در ارمنستان می‌گوید. فصل ششم نامداران فرهنگ ارمنی را معرفی می‌کند. و در نهایت فصل هفتم به تفصیل درباره تاریخ ادبیات ارمنی توضیح می‌دهد. تاریخ و فرهنگ ارمنستان، مجموعه کاملی برای شناخت ارمنستان است که به تمامی علاقه‌مندان به تاریخ توصیه می‌شود.

برشی از متن کتاب

پرستش ایزدان و ایزدبانوان و پیدایش ایزدستان اساطیری ارمنی محصول تکامل فکری نسبتاً متأخر تاریخی بود. پیش از آن‌که ارمنی‌ها و اقوام تشکیل دهنده ملت ارمنی در مسیر تکامل تاریخی، فکری خود به پرستش ایزدان گوناگون بپردازند، در دوران‌های آغازین، یعنی در دوران‌هایی که هنوز به مناسبات طایفه‌ای و قبیله‌ای نیز نرسیده بودند و یا در آستانه ورود به عرصه این مناسبات بودند، از پدیده‌های طبیعی و انسانی برداشت‌ها و تصورات ابتدائی کودکانه‌ای داشتند و باورهای گنگ و پریشانی در میان آن‌ها رواج داشت. این خود ویژگی همه جوامع اولیه بشری به‌شمار می‌رود. اعتقاد ابتدایی و ساده‌لوحانه درباره روح که جسم انسانی و جانوری و گیاهی را رهبری می‌کند و بر پدیده‌های طبیعی تسلط دارد، از نخستین باورهای بشری است. آنیمیزم آغازین که پدیده‌ها و اشیای طبیعی با آن تأویل و تفسیر می‌شدند، با این باور بشری بستگی تنگاتنگ داشت. پس از انسجام نظام طایفه‌ای و قبیله‌ای ابتدایی، پرستش طبیعت از همین باور نخستین الهام گرفت و بعدها نیروهای آن دسته از عناصر طبیعی که رفاه و امنیت انسان در سایه وجود آن‌ها میسر نمی‌گردند، به هیئت ایزدان اساطیری درآمدند و پرستیده شدند. از میان پدیده‌های طبیعی به‌ویژه رعد، توفان، باد و بوران و باران، ابرها با حرکت و بازی رنگ‌ها و اشکال و نقوش، آذرخش، خورشید، ماه، ستاره‌ها و تضاد نور و ظلمت به هیئت شب و روز، در پندارهای خام و اولیه انسان نخستین تاثیر بسیار نیرومندی بر جا نهاده است لذا ویژگی‌های انسان، و اصولاً هر نوع جانداری، و رابطه او با محیط و طبیعت، به اساس رابطه متقابل میان این پدیده‌های طبیعی نسبت داده شده است.  در این میان به‌ویژه به ستاره‌ها و سیر آن‌ها اهمیت بسیار داده شده است. انسان نخستین در تصورات اولیه خود در این پدیده‌ها ابتدا ارواح افسانه‌ای یا خیالی را با عنوان دیو به هیئت انسان و یا جانور تجسم بخشیده، سپس آن‌ها را به درجه ایزدان و ایزد قهرمانان رسانده است. حرکت نیرها و ستاره‌ها و پدیده‌های سماوی به دیوان و یا ایزدان نسبت داده شده است بدین گونه انسان رفته رفته ایزدان خیالی خود را بر همه حوادث ماورای طبیعی، فضایی و زندگی زمینی خود و مقدرات زندگی‌اش مسلط کرد و شروع به پرستش ایزدان گوناگون پدیده‌های طبیعی کرد.  

فهرست

نگاهی به تاریخ ارمنستان ارمنستان در سپیده دم تاریخ دولت اورارتو پیدایش حکومت باستانی ارمنی ارمنستان در عهد هلنیستی باستان آرتاشس اول و ایجاد حکومت متحد ارمنی آغاز فئودالیسم در ارمنستان شورش بر ضد شاهان ساسانی جنگ های رهایی بخش اوضاع ارمنستان غربی استیلای خلفای عرب در ارمنستان جنبش های ملی ضد عربی استقلال سیاسی ارمنستان جنبش پاولیکیان جنبش تندراکیان ارمنستان در قرن های یازدهم تا چهاردهم استیلای مغول ها بر ارمنستان حکومت ارمنی کیلیکیه اوضاع داخلی و کلیسای ارمنی کلیکیه سقوط پادشاهی ارمنی کلیکیه تیمور لنگ و قبایل ترکمن در ارمنستان عثمانیان و صفویان در ارمنستان پیوستن ارمنستان به روسیه تزاری ارمنستان غربی منشاء مسئله ارمنی قتل عام ارامنه ارمنستان غربی اسپیورکاهایوتیون یا ارامنه پراکنده ارمنستان شرقی در ربع اول قرن بیستم درباره دوران های تاریخ ملت ارمنی زندگی اجتماعی و فرهنگی در ارمنستان باستان ساختار اجتماعی در ارمنستان قرن های میانی روحانیت و کلیسای ارمنی آزادها و وستانیک ها شیناکان ها یا روستاییان جمعیت شهری صنعتگران باورهای کهن در ارمنستان توتم ها و جامعه توتمی کیش پرستش آب آتش سنگ اساطیر ارمنستان اساطیر بومیان ارمنستان ایزد دستان اساطیری ارمنی آرامازد آناهید آستقیک نانه واهاگن مهر یا میترا تیر آمناق. آمانور. واناتور اسپاندارامت یا ساندارامت نابوگ (نبوگ)، بل (بعل) خورشید ماه ستاره ها چهار فصل سال و ماه ها ارواح پلید جنگل و درخت سپیدار زمان افسانه های ارمنی افسانه هایک و بل افسانه آرام افسانه آرا گقتسیک و شامیرام تیگران و جنگ با اژدها واهاگن اژدها افکن دورک آنگق افسانه آرتاشس و آرتاوازد ساسونتسی داویت شاخه نخست. ساناسار و باغداسار قسمت دوم ازدواج ساناسار و باغداسار شاخه دوم مهر بزرگ قسمت دوم نبرد مهر بزرگ با ملک مصر شاخه سوم ساسونتسی داویت داویت شکارچی صومعه پدرش را بازسازی می کند داویت باژبان های ملک مصر را مجازات می کند جنگ تن به تن داویت و ملک مصر قسمت دوم داویت و خاندوت مرگ داویت شاخه چهارم مهر کوچک اندکی درباره سانسونتسی داویت مسیحیت در ارمنستان و پیدایش زبان نوشتاری ارمنی مسیحیت در ارمنستان پیدایش خط و زبان نوشتاری ارمنی مسروب ماشتوتس و ابداع حروف و خط ارمنی منشأ حروف و خط ارمنی زبان گفتاری ارمنی تاثیرپذیری زبان ارمنی از دیگر زبانها نامداران فرهنگ ارمنی نخستین مورخان ارمنی. گوریون آگاتافگقوس پاوستوس بیوزاند موسس خور ناتسی بقیشه قازار پارپه تسی سه به اس فلسفه و علوم در ارمنستان قرن های میانی داویت آنهاقت یزنیک کقباتسی آناتیا شیراکاتسی هوهانس سوفستوس اونیتورها هوهانس و رونته تسی گریگور تاتواتسی تاریخ ادبیات ارمنی ادبیات شفاهی مردمی آغاز ادبیات مکتوب شعر لیریک ارمنی گریگور ماگیستروس هوهانس سوفستوس نرسس شئورهالی فریک هوهانس یرزنگاتسی گستانتین یرزنگاتسی شاهنامه فردوسی و ادبیات ارمنی آراکل باغیشه تسی آبراهام آنگیوراتسی آراگل سیونه تسی مگردیج نقاش هوهانس تلگورانتسی سیمون آپارانتسی گریگوریس آقتامارتسی کوچاک ناهاپت مارتیروس قریمه تسی نقاش هوناتان باغداسار دبیر صایاد نووا شعر عاشقی در ادبیات ارمنی شیرین عاشوق جیوانی ادبیات نوین ارمنی هاروتیون علمداریان مسروب تاقیادیان خاچاتور آبوویان قوند آلیشان گابریل بادکانیان میکائیل نعلبندیان رافائل بادکانیان سمبات شاه عزیز مگردیچ پشیکتاشلیان گریگور زوهراب پتروس دوریان مساک متاسرنتس دانی یل واروژان سیامانتو ادبیات ارمنی در آغاز قرن بیستم واهان دریان آودیک ایساهاکیان هوهانس تومانیان یقیسه چارنتس بارویر سواگ وزن و قافیه و قالب در شعر ارمنی قافیه وزن و قافیه در شعر امروز ارمنی قالبهای شعر ارمنی شعر ارمنی و مکتب های ادبی معاصر

نویسنده: احمد نوری زاده انتشارات: چشمه