کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو - لنگرودی (4 جلدی)

کتاب تاریخ تحلیلی شعر نو (چهار جلدی) تألیف شمس لنگرودی توسط نشر مرکز به چاپ رسیده است.

سرآغاز شعرنو در ایران، در جنبش مشروطیت است؛ جنبشی که نتیجه ی آشنایی ایرانیان با فرهنگ اروپا، مفهوم آزادی و حقوق مدنی انسان ها بود. بدین سبب این کتاب با شرح مختصری از چگونگی و نتیجه ی ورود مجموعه ای از پدیده های اروپایی به ایران آغاز می شود. جنبش مشروطیت با به سلطنت رسیدن رضاخان به پایان می رسد. رضاشاه 16 سال بر ایران حکومت کرد. در این دوره تجددخواهی و نوگرائی مطابق اهداف رضاشاه سمت و سو می یابد و شعرنو که در بحبوحه ی جنبش مشروطه با تلاش چند تن نوپرداز به حرکتی آغاز کرده بود در فضائی مسموم و خفقان آور تقریباً خشک می شود. در شهریور سال 1320 رضاشاه از ایران بیرون برده می شود. آزادی و هرج و مرج، نخست به کُندی و سپس به شتاب بر ایران می گسترد. نشریات سیاسی، ادبی، اقتصادی... فراوانی منتشر می شود؛ و شعر نو که دیری از ادامه ی حرکت سالم بازمانده بود، دیگر باره به حرکت در می آید. این افت و خیزها و قبض و بسط های شعر نو در سال های بعد نیز ادامه می یابد؛ قبض و بسطی که نتیجه ی تحولاتی در تاریخ سیاسی ایران است. بدین سبب، تاریخ تحولات هر دوره از شعر نو در این چهار مجلد، با بررسی فشرده ئی از تاریخ اجتماعی – سیاسی آن دوره آغاز می گردد.

شعرنو اصطلاحاً به اشعاری گفته می شود که آزاد از تعهدات سنتی نسبت به اوزان قراردادی، قافیه ها، ایماژها، تلمیحات و کنایات، و ... باشد. اگرچه در طول تاریخ ادبیات فارسی، گاه اشعاری آزاد از قید تساوی اوزان دیده می شود، ولی هیچکدام از آن ها را به صِرف داشتن همین یک مشخصه نمی شود شعر نو محسوب کرد؛ و  نیز نمی شود بدین بهانه، یعنی به بهانه ی شکستگی وزن چند شعر در گذشته، تاریخ پیدایش شعر نو را تا قرن ها به عقب برد. وقتی که از مبدأ تاریخ پدیده ئی سخن می رود، غرض هنگامی است که آن پدیده از آن به بعد آغاز به رشد و تحول و پیش روندگی می کند؛ تسرّی می یابد و به عرصه ها و پدیده های دیگر نفوذ می کند و عوامل اجتماعی دیگر را تحت تأثیر و تغییر قرار می دهد.

این کتاب در چهار جلدِ مجزا (6 فصل) به بررسی تاریخِ جامعه شناختیِ شعرنو در ایران، از آغاز تا سال 1357 می پردازد؛ جلد اول (فصول 1 تا 3) مربوط به سال های 1284 تا 1332 می باشد. جلد دوم (فصل 4) دگرگونی های شعر نو بین سال های 1332 تا 1341 را بررسی می کند. جلد سوم (فصل 5) به شرح تحولات این سبک ادبی در سال های 1341 تا 1349 می پردازد. و در نهایت جلد چهارم (فصل 6) سیرِ تحولیِ شعر نو را در سال های 1349 تا 1357 مورد تحلیل قرار می دهد. انگیزه ی مؤلف از گردآوریِ این اثر، اطلاع یافتن از بسیاری نکات مبهم و تاریک و دقایق تاریخچه ی شعر نو و نشان دادن راهِ پر غبار گذشته و تا حد ممکن غبارزدائی از آن راه بوده است.

قابل ذکر می باشد که در این کتاب در برخی موارد، از شاعرانی نام برده شده و یا مجموعه هایی مورد بررسی قرار گرفته اند که شاید امروز از کوچک ترین ارزشی برخوردار نیستند، اما خارج از علایق ما، آن ها جزئی از تاریخ اند که از شعر امروز ایران در آن روزگار محافظت کرده اند، و توجه به این امر به ویژه تا سال های 28-1329 بسیار درخور اهمیت می باشد. از این سال ها به بعد، بر تعداد نشریات افزوده می شود؛ کیفیت کار بالا می رود و مجموعه های سنجیده تری منتشر می گردند. هم چنین در این اثر، شرح حالی از همه ی کسانی که در آغاز نوخواهی و نوپردازی، دست به قلم برده و برای ترویج و تثبیت شعرنو تلاش کرده اند، آمده است ولی بعد که شعرنو تثبیت می شود، فقط شرح حال کسانی می آید که شعرشان در مقطع معینی از تاریخ در تحول شعرنو مؤثر بوده است.

فهرست

جلد اول: زمینه ها و مقدمات تحول اجتماعی – اقتصادی و پیدایش شعرنو به قدرت رسیدن رضاخان، و پایان یافتن یک دوره از شعرنو جنگ جهانی دوم، سقوط رضاشاه، آزادی و شکوفائی شعرنو جلد دوم: کودتا، تثبیت حکومت پهلوی، خودیابیِ نوپردازان و تحول شعرنو جلد سوم: گسترش شهرنشینی، انقلاب سفید، تعارض مدرنیسم و سنت، موج نو و شعر چریکی جلد چهارم: گسترش مدرنیسم در زندگی سنتی، رفاه نسبی اقتصادی، تشدید دوگانگی فرهنگی، بحران سیاسی، انقلاب

نویسنده: شمس لنگرودی  انتشارات: مرکز