کتاب بهلول نامه - اولریش مارزلف

کتاب بهلول نامه نوشته ی پروفسور دکتر اولریش مارزلف می باشد که دکتر باقر قربانی زرین آن را به فارسی ترجمه کرده و توسط انتشارات به نگار به چاپ رسیده است.

در تاریخ ادبیات جهان با اشخاصی برمی خوریم که با وجود دیوانگی شان اما حکمت هایی عاقلانه در اختیار دیگران قرار می دهند. این افراد با وجود اینکه به نظر از لحاظ ذهنی سالم نیستند، اما با زبان طنز خود پندهایی به دیگران می دهند که به همین سبب به آن ها عقلاءالمجانین می گویند. بهلول نیز در تاریخ ایران از آن جمله است. دکتر باقر قربانی زرین هنگامی که به حکایات پراکنده ای از بهلول در متون ادبی برمی خورد، تصمیم می گیرد این متون را به فارسی ترجمه کرده و به کمک پروفسور اولریش مارزلف آن را به چاپ رساند. از ویژگی های بارز کتاب بهلول نامه مستند بودن مطالب و حکایت های آن است، برخلاف کتاب هایی که تاکنون درباره ی بهلول به

فارسی نگاشته شده اند، اغلب غیرمستند و غیرعلمی بوده اند؛ همین عامل بر ارزش و اهمیت بهلول نامه از بعد ادبی و تاریخی می افزاید. منابع هر حکایت به زبان های گوناگون به ترتیب تاریخی تنظیم گشته اند و چنانچه حکایتی به چند قهرمان طنز منسوب شده باشد، به منبع مشخص ارجاع داده شده است. همچنین نویسنده هرجا که متن فارسی درباره ی بهلول دیده است، آن را جایگزین متن عربی کرده و برای کتاب انتخاب کرده است. کتاب بهلول نامه اثری وزین است از دو بزرگ ادبیات فارسی که برای ادب دوستان و علاقه مندان به تاریخ سندی محکم محسوب می شود.

برشی از متن کتاب

بهلول دیوانه ی فرزانه: در قرن های دوم و سوم هجری در مراکز فرهنگی و معنوی اسلامی آن روزگار به کرات در اینجا و آنجا شخصیت هایی ظهور می کردند که از طرف مردم دور و بر خود عقلاءالمجانین دیوانگان فرزانه لقب گرفته بودند. بدیهی است که این پدیده فقط محدود به دوران مزبور نبود-حتی از صدر اسلام نیز اخباری در این باره به دست ما رسیده است-اما دست کم می توان در این باره از تراکم مواردی که مستقل از یکدیگر بوده اند سخن گفت. در قرن های بعدی دنیای ادب اخبار مربوط به این گونه افراد را در یک نوع خاص ادبی گردآوری کرد. تقریبا تمام اطلاعات مربوط به این گونه ی ادبی امروز از میان رفته است و فقط غیر از نقل قول های اتفاقی یا بعضی از فصول آثار جامع و کلی تنها و تنها یک کتاب برجای مانده است: کتاب عقلاء المجانین ابوالقاسم الحسن بن محمدبن حبیب النیسابوری (متوفی 1015/406). پاول لوزن در رساله ی دکتری خود موسوم به «دیوانگان فرزانه ی نیسابوری» در سال 1912 این اثر را هم از نظر مآخذ و هم از لحاظ موضوع تا جایی که علم و اطلاع در آن ایام اجازه می داد به صورت جامع و مانع مورد تحقیق قرار داده است. هرچند لوزن طرح اعلام شده ی خود را درباره ی ترجمه ی کامل این کتاب (بر مبنای چاپی انتقادی که قرار بود فراهم آورد) عملی نساخت، اثر وی که به کرات مورد استفاده ی محققین قرار گرفته است تا امروز مرجع بنیادی آگاهی های ما از پدیده ی عقلاءالمجانین محسوب می شود. از مطالعه ی روایات پس از آن چنین برمی آید که بهلول برای روزگاران بعدی به نمونه ی نخستین عاقل المجانین تبدیل شده است. از آنچه گفته شد این دیدگاه جالب توجه که تاکنون از انظار پنهان مانده حاصل می شود که بهلول بیش از هر کس دیگر رد ادبیات شیعی-فارسی (از حدود قرن 17/11) در محدوده ی مفهوم عقلاء المجانین مقام برجسته ای را احراز کرده است.

فهرست

1. مقدمه ی تحقیق
2. بهلول، دیوانه ی فرزانه
3. حکایت های افزوده شده در تحقیق
4. دیباچه ی پروفسور مارزلف به انگلیسی و برگردان آن

نویسنده

پروفسور اولریش مارزلف در دانشگاه فردوسی مشهد ادبیات فارسی خوانده است و دکتری خود را از دانشگاه کلن آلمان اخذ کرده است. او در زمینه ی آثار ادبی فارسی تحقیقات بسیاری انجام داده است. از جمله آثار وی عبارت اند از:
دایره المعارف قصه، دایره المعارف هزار و یک شب و بهلول نامه.

نویـسـنده: اولریش مارزلف متــرجــم: باقر قربانی زرین انتشارات: به نگار