کتاب ایران در آستانه ی تغییر (داستان فکر ایرانی 8)

کتاب ایران در آستانه ی تغییر (از حمله ی افغان ها تا مشروطه) هشتمین جلد از مجموعه ی داستان فکر ایرانی تالیف علی اصغر سیدآبادی با تصویرگری مهدی صادقی از سوی نشر افق به چاپ رسیده است.

کتاب فوق روایتی از دوره های تاریخی اواخر سلسله ی صفویان تا پیش از مشروطیت است. در دوره ی پادشاهی سلطان حسین صفوی، افغان ها به اصفهان که پایتخت ایران بود حمله کرده و شهر را به تصاحب خود درآوردند. اما طولی نکشید که نادرقلی از طایفه ی افشارها با دلاوری به همراه 500 مرد جنگی دست افغان ها را از ایران کوتاه و به اوضاع نابسامان ارتش رسیدگی کرد. و سلسله ی افشاریان را پایه گذاری کرد. در همان زمان طایفه ی قاجارها که از تبار مغول بودند و به پادشاه صفوی خدمت می کردند از رقیب های مهم افشاریان به حساب می آمدند. چند سال بعد از مرگ نادر، آقا محمد خان قاجار به تخت نشست و سلسله ی قاجارها را پایه گذاری کرد. بعد از آقا محمد خان، فتحعلی شاه به قدرت رسید و در همان زمان روس ها به ایران حمله کردند که همین امر اوضاع حکومت را به کلی بهم ریخت. جنگ های ایران و روسیه را آغاز اصلاحات ایران و عباس میرزا را نخستین اصلاح طلب در دوران حکومت می دانند. حکومت قاجار برای پایان دادن جنگ دست به دامان علمای شیعه شد. زیرا علما با نفوذ خود روی مردم، به راحتی می توانستند مردم را به حضور در ارتش تشویق کنند. اما علما نیز در قبال این کار، خواستار تقسیم قدرت میان دین و دولت شدند. بعد از به پایان رسیدن جنگ و به قدرت رسیدن ناصرالدین شاه، همزمان با سفرهای پی در پی او به اروپا، مدارس و مراکز علمی بسیاری در ایران تاسیس شد و کشور در آستانه ی چالش ها و در عین حال تحولات مهمی قرار گرفت.

مجموعه داستان فکر ایرانی با تکیه بر منابع معتبر به ارائه و تحلیل دانستنی های تاریخی برای نوجوانان و جوانان می پردازد. این مجموعه در قالب 9 جلد با عناوین سپیده دم اندیشه، فراز و فرود، تولد دوباره، دوران طلایی، فرار از عقل، مغول ها، دوباره ایران، ایران در آستانه ی تغییر و انقلاب مشروطه افکار و اندیشه ی دولت ها، ملت ها و اشخاص بر جسته از دوره ی ایران باستان تا دوره ی قاجار را به تصویر می کشد. هر کتاب از مجموعه ی فوق به یک دوره ی تاریخی اختصاص دارد و تحولات فکری در زمینه ی تاریخی آن دوره را تشریح کرده است. در اغلب بخش های کتاب تصویرهای مستند و نقشه های مربوط به هر دوره وجود دارد و در برخی موارد سعی شده تا با استفاده از تصاویر کاریکاتور گونه مطالب کتاب از خشکی و یکنواختی بیرون بیاید.

 

فهرست

• فصل اول: روزهای آشوب
• فصل دوم: در آستانه ی تغییر
• فصل سوم: اصلاحات ایرانی
• فصل چهارم: تقسیم قدرت میان دین و دولت
• فصل پنجم: جزیره های جدید و جریره های قدیم
• فصل ششم: مکتب خانه قدیم و مدرسه جدید
• فصل هفتم: هوای تازه
• فصل هشتم: هنر در ارسارت دربار
• فهرست منابع
• نمایه

برشی از متن کتاب

نادر در گردهمایی بزرگ دشت مغان پس از آن که سلطنت را از خاندان صفوی به خاندان افشار منتقل کرد، موضوعی را پیش کشید که کسی گمان نمی کرد او قصدش را از بیان این موضوع، وحدت شیعه و سنی را اعلام کرد، اما وقتی از ممنوعیت عزاداری برای امام حسین سخن گفت، این وحدت معنای دیگری پیدا کرد و وقتی «ملاباشی» او با این تصمیم مخالفت کرد و صدایش را خفه شد، این معنی عمیق تر شد. نادر در دشت مغان، رعایت احترام خلفا را خواستار شد و از مردم خواست به آنان توهین نکند. در همان گردهمایی تاکید کرد که اختلاف شیعه و سنی فقط در امور فقهی است، نه در اصول. هم چنین از شاه اسماعیل صفوی به عنوان کسی که این اختلاف ا را ایجاد کرده بود، نام برد. او حتی نامه هایی به خلیفه ی عثمانی نوشت تا آنان نیز با شیعیان نرم تر برخورد کنند و حتی پیشنهادهایی علمی هم داد، اما پاسخش چندان رضایت بخش نبود. در گردهمایی مغان، جز همان ملاباشی که سر به نیست شد، کسی با نادر مخالفت نکرد. هر چه بود، او ایران را از شر افغان ها نیز تشیع همواره مورد حمله ی افغان های سنی مذهب بود. اشرف افغان، جانشین محمود افغان، مهری داشت که روی آن نوشته شده بود: «اشرف مطیع فرمان های خدا و خاک پای چهار یار، ابوبکر و عمر و عثمان و علی است، و به اذن پروردگار، برجسته ترین پادشاه روی زمین است.» در حالی که چند سال پیش تر، صفویان که مروج تشیع بودند، بر شهر اصفهان فرمان می راندند. پس از حمله ی افغان ها،در اصفهان شیعیان چنان قتل عام شدند که گروه چندانی از آن ها باقی نمانده بود. علمای شیعه نیز که در اصفهان به درس و بحث اشتغال داشتند، یا در میان کشتگان بودند یا در میان آنان که از اصفهان گریخته بودند. در دوره ی صفویان،در میان علمای شیعه، دو گردوه رو در روی هم بودند: اخباری ها و اصولی ها. اخباری ها بر این گمان بودند که فقه شیعه فقط از کتاب (قرآن) و سنت (زندگی حضرت رسول (ص) و جانشینان ایشان، استخراج می شود؛ اما اصولی خرد و عقل را نیز دخیل می دانستند.    

(از حمله ی افغان ها تا مشروطه) (تاریخ و فرهنگ) نویسنده: علی اصغر سیدآبادی انتشارات: افق