کتاب اصول و مبانی مدیریت از دیدگاه اسلام اثر سیدمحمد مقیمی

درباره‌ی کتاب اصول و مبانی مدیریت از دیدگاه اسلام مقیمی

الگوی اقتضایی مدیریتی کارآمد برای پیشبرد اهداف نظام اسلامی، مستلزم گسترش نظری و تدوین نظام مند پیش‌فرض‌ها و مبانی فکری و عملی مدیریت از دیدگاه اسلام و اشاعه سبک مدیریت اسلامی در تمام سطوح سازمانی و ملی است. امروزه یکی از موضوعاتی که برای محققان عرصه ی مدیریت تبدیل به یک دل مشغولی و دغدغه شده است، شناسایی الگوهای مدیریتی سازمان‌های پیشرو و تعالی گرا مبتنی بر اقتضائات زمانی و مکانی در چارچوب نظام ارزشی اسلام می‌باشد.

مؤلف این مجموعه نیز بر این اعتقاد است که منابع غنی اسلامی سرشار از الگوهای عملی برای مدیریت سازمان ها در راستای سعادت مادی و معنوی بشریت است؛ به همین جهت در این مجموعه کوشش نموده است تا با مراجعه به قرآن کریم و سایر منابع غنی اسلامی که نهج البلاغه سرآمد آن هاست، چارچوبی نوین متناسب با نیازها و الزامات روز مدیریت عرضه نماید. وی بسیاری از منابع اسلامی که انتظار می‌رود مطالب مدیریتی در آنها یافت شود را با دقت مورد واکاوی قرار داده است که ماحصل آن کتاب "اصول و مبانی مدیریت از دیدگاه اسلام" مشتمل بر پنج بخش می باشد: 1- کلیات مدیریت اسلامی 2- برنامه ریزی در مدیریت اسلامی 3- سازماندهی در مدیریت اسلامی 4- هدایت در مدیریت اسلامی 5- کنترل و نظارت در مدیریت اسلامی

این کتاب به عنوان منبع اصلی درس "اصول و مبانی مدیریت از دیدگاه اسلام" رشته های علوم مدیریت در مقطع کارشناسی و هم چنین منبع کمکی درس اخلاق کسب و کار و سایر دروس مدیریتی مشابه با رویکرد اسلامی، در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا تدوین شده است.

بخشی از کتاب اصول و مبانی مدیریت از دیدگاه اسلام مقیمی

بخش چهارم: هدایت در مدیریت اسلامی

فصل هفتم: مبانی رفتار و مدیریت رفتار سازمانی در سطح فردی

1- مبانی رفتار سازمانی در سازمان آخرت گرا

عرصه ی موجودیت آدمی، میدان پر ازدحامی از نیروهای مختلف است. برآیند این کشمکش‌ها، «عمل» آدمی است؛ عملی که هم از آن است و هم سازنده وی و شکل دهنده به هویت اوست. همین سعی و عمل آدمی است که هویت وی را ترسیم می‌کند:«وَ أَن لَیسَ لِلاِنسانِ اِلّا ماسَعَی (39) و أَنَّ سَعیَهُ سَوفَ یُرَی (40)»؛ «و اینکه برای انسان جز حاصل تلاش او نیست و (نتیجه) کوشش او به زودی دیده خواهد شد» (سوره نجم، آیات 39 و 40).

بر این اساس می‌توان گفت که در دیدگاه قرآن، انسان به عنوان موجودی در نظر گرفته شده که خود منشاء عمل خویش است و با همین عمل ها هویت خود را رقم می‌زند. به عبارت دیگر، بالاترین افقی که قرآن ما را به نگریستن از آن به انسان فرا می خواند، این است که انسان را به منزله «عامل» در نظر بگیریم (باقری، 1391،صص 56-55). از دیدگاه علامه حلّی مقدمات فعل انسانی که به اختیار از انسان صادر می شود، عبارتند از:

• تصور جزئی (نه تصور کلی؛ چون تصور کلی انسان را به عمل وا نمی دارد)؛
• شوق( گاهی تصور جزئی حاصل می‌شود، اما چون شوقی بدان نیست، فعل صورت نمی گیرد)؛
• وجود نیروی عضلانی (یوسفی راد، 1380، 83-82).

در خصوص مبانی رفتار و عمل، دست‌کم می‌توان سه مبنای اساسی از متون اسلامی استنباط نمود: «مبنای شناختی»، «مبنای گرایشی» و «مبنای ارادی – اختیاری». برای آنکه بتوان عملی را به انسان منسوب نمود، لازم است وی تصویر و تصوری شناختی از آن بیابد، و تمایلی برای تحقق آن داشته باشد و اراده و اختیار وی به تحقق آن معطوف گردد. هنگامی که عمل با این مبانی از فرد سر می‌زند، وی در قبال آن مسئولیت نیز خواهد داشت و می توان وی را در خصوص آن عمل مورد سوال و مواخذه قرارداد(باقری، 1391، ص 57).

در دیدگاه اسلامی می‌توان گفت که عمل، به هر رفتار یا جلوه انسانی اطلاق می‌شود که مبتنی بر سه عنصر باشد:

• معرفت (مبنای شناختی)
• میل (مبنای گرایشی)
• اراده( مبنای ارادی – اختیاری)

در این دسته بندی دو نکته قابل توجه است: اول اینکه عمل با رفتار مشهود یکی نیست، بلکه عمل هنگامی که یک رفتار مشهور اطلاق می شود که آن بر مبانی مذکور مبتنی باشد. دوم آنکه عمل، تنها شامل اعمال مشهود نیست؛ بلکه اگر جلوه های درونی آدمی نیز به نحوی باشد که مبتنی بر مبانی مذکور باشد، آن را نیز باید عمل محسوب کرد. از این جهت است که ایمان و نیز کفر، عمل محسوب می‌شوند، با این که ممکن است در رفتارهای بیرونی آشکار نگردد.

ایمان و کفر از آن جهت عمل محسوب می‌شوند که مبتنی بر مبادی معرفتی، میلی و ارادی هستند. برای آنکه کسی به خدا ایمان بیاورد، باید تصویری از او داشته باشد (معرفت)، به او تمایل داشته باشد (میل) و او را به عنوان خدای خویش انتخاب کند (اراده). از این بابت است که گاه در متون اسلامی، عمل به «اعمال جوارحی (مشهود) و «اعمال جوانحی» (درونی و نامشهود) تقسیم می‌شود (همان ماخذ، صص 8-57).

کتاب اصول و مبانی مدیریت از دیدگاه اسلام تألیف دکتر سید محمد مقیمی توسط انتشارات راه دان به چاپ رسیده است.

فهرست

• نویسنده: دکتر سید محمد مقیمی
• انتشارات: راه دان