کتاب اصول فقه دانشگاهی | شب خیز و محمدتبار

کتاب اصول فقه دانشگاهی

کتاب اصول فقه دانشگاهی به قلم محمدرضا شب خیز و عباد محمدتبار در انتشارات کتاب آوا به چاپ رسیده است.

برشی از متن کتاب

باب دوم: مباحث الفاظ فصل اول: وضع الفاظ تقسیم دوم از لفظ در تقسیم دوم از لفظ، لفظ را به کلی و جزئی تقسیم می کنیم. لفظ کلّی «لفظ کُلّی» لفظی است که در افراد متعددی دلالت دارد. مثال اول: ماده 1177 قانون مدنی: طفل باید مطیع ابوین خود بوده و در هر سنی که باشد به آن ها احترام بگذارد. لفظ طفل در اینجا کُلّی است؛ زیرا بر افراد متعددی دارد؛ مانند: طفل ممیّز، طفل غیر ممیّز. مثال دوم: ماده 202 قانون مدنی: اکراه به اعمالی حاصل می‌شود که مؤثر در شخص با شعوری بوده و او را نسبت به جان و مال و آبروی خود تهدید کند به نحوی که عادتاً قابل تحمل نباشد. لفظ مال در اینجا کلی است؛ زیرا بر افراد متعددی دلالت دارد؛ مانند: مال منقول و غیر منقول. مثال سوم: ماده 1034 قانون مدنی: هر زنی را که خالی از موانع نکاح باشد می‌توان خواستگاری نمود. لفظ نکاح در اینجا کلی است؛ زیرا بر افراد متعددی دلالت دارد؛ مانند: نکاح دائم و موقت. لفظ جزیی «لفظ جزیی» لفظی است که فقط بر یک فرد دلالت دارد. مثال اول: اصل 5 قانون اساسی: در زمان غیبت حضرت ولی عصر در جمهوری اسلامی ایران، ولایت اَمر و امامت امت، بر عهده ی فقیه عادل و با تقوا، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر است. لفظ حضرت ولیعصر در اینجا جزئی است؛ زیرا فقط ر یک فرد دلالت دارد. مثال دوم: اصل 107 قانون اساسی: پس از حضرت آیت الله العظمی خمینی که از طرف اکثریت مردم به رهبری شناخته شدند، تعیین رهبر به عهده ی خبرگان منتخب مردم است. لفظ حضرت آیت الله العظمی خمینی در اینجا جزئی است؛ زیرا فقط بر یک فرد دلالت دارد. مثال سوم: ماده 1297  قانون مدنی: دفاتر تجارتی در موارد دعوای تاجری بر تاجر دیگر در صورتی که دعوا از محاسبات و مطالبات تجارتی حاصل شده باشد دلیل محسوب می‌شود مشروط بر اینکه دفاتر مزبوره مطابق قانون تجارت تنظیم شده باشد. لفظ قانون تجارت در اینجا جزئی است؛ زیرا فقط بر یک فرد دلالت دارد. تقسیم سوم از لفظ در تقسیم سوم از لفظ، لفظ را به مرتجل و منقول تقسیم می کنیم. لفظ منقول اگر لفظی معنایی داشته باشد، سپس معنای جدیدی بگیرد، در صورتی که بین معنای قبلی آن لفظ و معنای جدید ارتباطی وجود داشته باشد، به آن لفظ «منقول» می گوییم. مثال اول: کلمه صلاه قبلاً به معنای دعا بوده و سپس به معنای نماز در آمده است. چون بین معنای قبلی کلمه صلاه و معنای جدید آن (یعنی بین دعا و نماز) ارتباط وجود دارد، این لفظ، منقول است. مثال دوم: کلمه سفته قبلاً به معنای محکم کاری بوده و سپس به معنای سندی تجاری در آمده است. چون بین معنای قبلی کلمه سفته و معنای جدید آن (یعنی بین محکم کاری و سندی تجاری) ارتباط وجود دارد (به این صورت که، سفته برای محکم کاری در معاملات گرفته می‌شود)، این لفظ، منقول است. مثال سوم: کلمه ی یتیم قبلاً به معنای انسان تنها بوده و سپس به معنای کودکی که پدر خود را از دست داده در آمده است. چون بین معنای قبلی کلمه ی یتیم و معنای جدید آن (یعنی بین انسان تنها و کودکی که پدر خود را از دست داده) ارتباط وجود دارد، این لفظ، منقول است.

فهرست

باب اول: کلیات باب دوم: مباحث الفاظ فصل اول: وضع الفاظ فصل دوم: اَوامر فصل سوم: نواهی فصل چهارم: مفهوم و منطوق فصل پنجم: عام و خاص فصل ششم: مطلق و مقیّد فصل هفتم: مجمل و مبیّن باب سوم: ادلّۀ استنباط احکام فصل اول: قرآن فصل دوم: سنّت فصل سوم: اجماع فصل چهارم: قیاس فصل پنجم: عقل فصل ششم: استحسان فصل هفتم: استصلاح فصل هشتم: سد ذرایع فصل نهم: فتح ذرایع فصل دهم: عرف فصل یازدهم: سیرۀ عقلاء و متشرعه فصل دوازدهم: شهرت فتوایی باب چهارم: «قطع»، «ظن» و «شک» فصل اول: قطع فصل دوم: ظنون و اَمارات فصل سوم: شک باب پنجم: اصول عملیّه فصل اول: اصل استصحاب فصل دوم: اصل برائت فصل سوم: اصل احتیاط فصل چهارم: اصل تخییر فصل پنجم: تعارض ادلّه و اصول فصل ششم: تعارض و تزاحم باب ششم: اجتهاد و تقلید فصل اول: اجتهاد فصل دوم: تقلید      

• نویسندگان: محمدرضا شب خیز - عباد محمدتبار
• انتشارات: کتاب آوا