کتاب اصول تجزیه دستگاهی جلد 1 | اسکوگ؛ سلاجقه

درباره‌ی کتاب اصول تجزیه دستگاهی جلد 1 اسکوگ؛ انتشارات مرکز نشر دانشگاهی

کتاب اصول تجزیه دستگاهی داگلاس ای. اسکوگ به این موضوع اشاره دارد که روشهای تجزیه‌ای اغلب به دو گروه کلاسیک و دستگاهی طبقه‌بندی می‌شوند. اساس این طبقه‌بندی عمدتا تاریخی است، بدین معنی که روشهای کلاسیک که گاهی روشهای شیمیایی نامیده می‌شوند، نسبت به روشهای دستگاهی از قدمت یک قرن یا بیشتر برخوردارند.

کتاب اصول تجزیه دستگاهی اسکوگ ترجمه‌ی عبدالرضا سلاجقه در مورد تاریخچه‌ی تجزیه این چنین بیان می‌کند: در سالهای اول شیمی، اکثر تجزیه‌ها با جداسازی اجزای مورد نظر (آنالیتها) در یک نمونه از طریق رسوبدهی، استخراج یا تقطیر انجام می‌شد. سپس به منظور تجزیه‌های کیفی، اجزای جدا شده با واکنشگرهایی مورد عمل قرار می‌گرفتند تا محصولات آنها را بتوان توسط رنگ، دمای ذوب و جوش، انحلالپذیری در یک سری از حلالها، بو، فعالیتهای نوری با ضرایب شکست آنها تشخیص داد.

جهت تجزیه‌های کمی، مقداری از آنالیت با اندازه‌گیریهای وزن‌سنجی یا تیترسنجی تعیین می‌شد. در اندازه‌گیریهای وزن‌سنجی، جرم آنالیت یا بعضی ترکیبات تولید شده از آنالیت تعیین می‌شد. در روش کارهای تیترسنجی، حجم یا وزن یک واکنشگر استاندارد لازم جهت واکنش کامل با آنالیت اندازه‌گیری می‌شد. استفاده از اندازه‌گیری خواص فیزیکی آنالیت، مانند رسانندگی، پتانسیل الکترود، جذب یا نشر نور، نسبت جرم به بار و فلوئوررسانی، جهت تجزیه‌های کمی انواع آنالیتهای معدنی، آلی و زیست‌شیمیایی شروع شد.

علاوه بر این‌، فنون جداسازی کروماتوگرافی بسیار موثر شروع به جایگزین کردن تقطیر، استخراج و رسوبگیری جهت جداسازی اجزای مخلوطهای پیچیده قبل از تعیین کیفی و کمی آنها کردند. این روشهای جدیدتر برای جداسازی و تعیین مقدار گونه‌های شیمیایی را مجموعا روشهای دستگاهی تجزیه‌ای می‌نامند.

بخشی از کتاب اصول تجزیه دستگاهی 1 اسکوگ ترجمه‌ عبدالرضا سلاجقه

برخی کاربردهای کمی فلوئورسانی پرتو ایکس

با تصحیح مناسب آثار ماتریسی، طیف سنجی فلوئورسانی پرتو ایکس شاید تواننمندترین وسیله در دسترس شیمیدانها جهت تعیین کمی سریع تمام عناصر بجز سبکترین عناصر در نمونه‌های پیچیده باشد. بیرد و هنک [11] نشان داده‌اند که در نمونه صخره‌های خارایی می‌توان 9 عنصر را در مدت زمان حدود 12 دقیقه (شامل آماده سازی نمونه) تعیین کرد. دقت روش بهتر از تجزیه‌های شیمیایی مرطوب است وممیانگینی برابر %8 نسبی دارد. قابل توجه است که یکی از عناصر گزارش شده اکسیژن است که در حالت عادی تنها از طریق اختلاف تعیین می‌شود. یک گردآوری عالی درمورد تجزیه مواد زمین‌شناختی با فلودورسلنی پرتو ایکس نیز اخیرا به چاپ رسیده است.

روشهای پرتو ایکس کاربرد گسترده‌ای نیزبرای کنترل کیفیت در مصنوعات فلزی و آلیاژی پیدا کرده است. در اینجا، سرعت تجزیه اجازه تحصیح ترکیب آلیاژ حین تهیه آن را به دست می‌دهد.

روشهای فلوئورسانی پرتو ایکس برای نمونه‌های مایع نیز کاملا مناسب‌اند. بنابراین، همان‌گونه که قبلا تذکر داده شد، روشهایی جهت تعیین کمی مستقیم سرب بر برم در نمونه‌های بنزین هواپیما ارائه شده است. همین طور، کلسیم، باریم و روی در روغنهای روان کننده با برانگیختگی فلوئورسانی در نمونه‌های هیدروکربن مایع تعیین شده‌اند. این روش برای تعیین مستقیم رنگدانه‌ها در نمونه‌های رنگ نیز مناسب است.

روشهای فلوئورسانی پرتو ایکس به صورت گسترده‌ای در تجزیه آلاینده‌های جو به کار گرفته شده‌اند. مثلا، یک روش برای آشکارسازی و تعیین آلاینده‌های هوا پس از عبور نمونه از مجموعه صافیهایی شامل یک صافی ریز منفذ برای ذرات معلق و سه صفحه کاغذی خیس شده به ترتیب با ارتوتولییدن، نقره نیترات و سدیم هیدروکسید ارائه شده است.

کتاب اصول تجزیه دستگاهی (جلد اول)، اثر داگلاس ای. اسکوگ، اف. جیمز هالر و تیموتی ای. نیمن با ترجمه‌ی عبدالرضا سلاجقه از سری کتاب های دانشگاهی مهم و پرکاربرد توسط انتشارات مرکز نشر دانشگاهی به چاپ رسیده است.

• نویسندگان: داگلاس ای. اسکوگ - اف. جیمز هالر - تیموتی ای. نیمن
• مترجم: عبدالرضا سلاجقه
• انتشارات: مرکز نشر دانشگاهی