کتاب اسطوره های اینکا - گری اورتون

کتاب اسطوره های اینکا اثر گری اورتون و ترجمه ی عباس مخبر توسط نشر مرکز به چاپ رسیده است.

اسطوره شناسی اینکا به آن دسته از سنت های اسطوره ای اتلاق می شود که باور ها و اعمال دولتی اتباع اینکا را قالبریزی و تبیین و توجیه می کرد. گرچه میان این دو مجموعه( آندی و اینکایی) شباهت ها و پیوند های زیادی وجود داشت، نقطه تاکید دین و اسطوره آندی بر وحدت و تداوم هر یک از هزاران آیو و گروه قومی استوار بود، حال آنکه نیروی محرکه دین و اسطوره اینکا، وحدت بخشیدن به این قبیل گروه های محلی در خدمت امپراتوری و حفظ سرکردگی اینکاها بود.

فعالیت محوری دین آندی و اینکایی، پرستش مومیایی ها و مراقبت از آنها بود. احترام به مومیایی شاهان اینکا و مراقبت از آنها و نیز مومیایی های برجای مانده از اجداد آیوها که مالیکس نامیده می شد، از جمله اعمال دینی مهم مردم در سراسر امپراتوری اینکا بود. این بقایای مومیایی شده در اماکن عمومی به نمایش گذاشته می شدند یا در غارهای نزدیک شهر ها- جایی که اسلاف شان زندگی می کردند- نگهداری می شدند و اینکا ها و اتباع ولایتی آنها درباره زندگی و کردار های آنها اسطوره های متعددی روایت می کردند. آنها بر این باور بودند که مراقبت و نگهداری از مومیایی اجداد و تامین خوراک و پوشاک آنها، از جمله پیش نیاز های حفظ نظم کیهانی و استمرار باروری غلات و حیوانات است. این قبیل باور ها و اعمال ادامه یافت و کشیشان اسپانیایی را نیز به ستوه آورد؛ کشیشانی که قرن ها تلاش کردند تا این قبیل اعمال «بت پرستانه» را منسوخ کنند و نوادگان اینکاها و اتباع ولایتی آنها را به آیین مسیحیت درآورند.

این کتاب نگاهی است به عناصر بنیانی فرهنگ و جامعه ی اینکا بر اساس آن گزارش ها، و مروری بر منابعی که دانش ما درباره ی اساطیر این  تمدن باستانی بر آن ها متکی است. با استفاده از متون چاپ شده و اسناد چاپ نشده و نیز آثار باستان شناختی، گونه های متنوع اسطوره های دلچسب خاستگاه دولت، روایت شده اند. و در آخر با بررسی اسطوره ها و باور های دوره ی پس از ورود استعمار، بینشی درباره ی مضمون های اسطوره ای کهنی که در طول زمان به مردم کوهپایه های آند وحدت بخشیده اند به دست می آوریم.

فهرست

منابع پژوهش در اسطوره های اینکا اسطوره های منشا کیهانی اسطوره های منشا دولت اینکا اسطوره های ساحلی و ولایتی گذشته اینکا در آند امروز پیشنهاد هایی برای مطالعه بیشتر      

برشی از متن کتاب

اسطوره های منشا کیهانی سرچشمه های کیهانی متداول ترین داستان مربوط به منشا جهان که توسط منابع اطلاع اینکا بازگو می شود، بخصوص در کوسکو، حول دریاچه تی تی کا کا دور می زند. اغلب روایت های این اسطوره منشا با این گفته آغاز می شود که در آغاز زمان همه جا تاریک بود، زیرا خورشید، ماه و ستارگان هنوز آفریده نشده بودند. از دل این تاریکی اولیه خدای آفریننده، ویراکوچا، بیرون آمد که معنای نام او «چربی دریا» یا «کف دریا» است. در روایت های مختلف، این خدای آفریننده کن تیکی ویراکوچا، تونوپا ویراکوچا، و ویراکوچا پاچایا چاچیک نامیده می شود. درادامه مطلب، در بحث اسطوره های اینکا، از بعضی اسطوره های ساحلی صحبت خواهیم کرد که در آنها خدای آفریننده پاچاماک به معنای« سازنده زمین/ زمان» نامیده می شود. در این زمان و مکان تاریک، ویراکوچا که به گفته بتانزوس، خدای بیرون آمده از دریاچه تی تی کا کا است، پا پیش نهاد و نخستین نژاد بشر را خلق کرد. این انسان های اولیه که بعضی وقایع نگاران آنها را نژاد غول ها می نامند، برای مدتی در تاریکی به سر می برند، اما بعد ها به دلیلی نا معلوم خشم ویراکوچا را بر انگیختند. خدای آفریننده بر اثر خشم و نومیدی از آنها، با نزول توفانی این دوره نخستین را به پایان رساند و این موجودات را به سنگ بدل کرد. در دوران اینکا همگان می توانستند بقایایی از این دوران اولیه را ببینند و امروزه نیز در تندیس های سنگی موجود در محوطه تیاواناکو در نزدیکی دریاچه تی تی کا کا قابل رویت اند. ویراکوچا سپس تصمیم به آفرینش نژاد دیگری از انسان گرفت. وی با فراخواندن خورشید، ماه و ستارگان از جزیره ای در دریاچه تی تی کاکا، دومین اقدام آفرینش را آغاز کرد. اینکاها یک معبد مهم داشتند که مرکز زیارت های سالانه بود و بر جزیره ای در دریاچه تی تی کا کا احداث شده بود. آنها این جزیره را به عنوان جزیره خورشید می شناختند.

نویسنده: گری اورتون مترجم: عباس مخبر انتشارات: مرکز