کتاب اخلاق - اسپینوزا

کتاب اخلاق نوشته ی باروخ اسپینوزا و ترجمه ی محسن جهانگیری توسط مرکز نشر دانشگاهی به چاپ رسیده است.

انسان ها همواره از دیرباز در جست و جوی خالق و معبودی بزرگ و توانا بوده اند که به طور ذاتی وجود و حضور او را در قلب و روح خود احساس می کردند؛ به حدی که این مساله، با گذشت سال ها و حتی قرن ها، باز هم بخش وسیع و برجسته ای از مباحث مطرح شده در تمامی عصرها و جوامع را به خود اختصاص داده است. در این راستا، قرن ها پیش "اسپینوزا"، فیلسوف مشهور هلندی نیز، به این موضوع مهم پرداخته و در نتیجه، کتاب حاضر را خلق نموده که حاصل سال ها تجربه، تحقیق و تفکر وی بوده و اندیشه های ارزشمند فلسفی و بشارت های معنوی او را در بر می گیرد. این اثر شامل جملات و اصطلاحاتی پربار و مفهومی است که نیازمند تامل و تعمق ژرف مخاطب می باشد. نویسنده به زیبایی به وجود خداوند و اثبات حضور او در طبیعت پرداخته و در نهایت اثری این چنین نفیس و بزرگی را ارائه نموده که به راستی ارزش بارها بررسی و مطالعه را دارد. کلیه ی مطالب کتاب اخلاق، در پنج بخش مجزا اما پیوسته و مرتبط به یک دیگر تحت عناوین زیر ارائه شده که در ادامه به شرح مختصری از هر یک می پردازیم:
1. درباره ی خدا 2. درباره ی طبیعت و منشا نفس 3. درباره ی منشا و طبیعت عواطف 4. در خصوص بندگی انسان یا قوت عواطف 5. درباره ی قدرت عقل، یا آزادی انسان
بخش اول: درباره ی خدا
در این بخش، ابتدا مترجم مفهوم و مقصود برخی اصطلاحات و عبارات را تشریح می نماید؛ وی بیان می کند که مبادی علم، که مسائل بر آن متوقفند، عبارتند از: تعاریف، اصول متعارفه (علوم متعارفه) و اصول موضوعه. تعارف از نوع تصورات هستند، تصورات معلوم، که برای شناساندن ماهیات و امور مجهول به کار می روند. اصول متعارفه و اصول موضوعه از نوع تصدیقاتند. علوم متعارفه، خود بین و بدیهیند و نیازمند اثبات نیستند و به عبارت دیگر «القضایا الواجب قبولها» مانند «کل بزرگ تر از جزء خود است» و «اشیاء متطابق بدون تفاضل با هم متساویند» و «دو مقدار مساوی با مقدار سوم با هم مساویند» و «کل مساوی است با مجموع اجزای خود». در ادامه مولف، عبارات و اصطلاحات مورد نیاز در طول محتوای متن را به صورت صریح و روان برای مخاطب تعریف کرده و سپس، به جهت درک بیش تر مطالب، اصول متعارفه و قضایای مربوطه را نیز مطرح می کند.
بخش دوم: درباره ی طبیعت و منشا نفس
در بخش حاضر، کلیه ی اموری مطرح می گردد که باید به ضرورت از خداوند یا موجود سرمدی و نامتناهی ناشی شوند؛ البته، به استثنای مواردی که در قضیه ی شانزدهم بخش یک توسط نویسنده مبرهن گردید که از او در حالات نامتناهی، اشیاء نامتناهی ناشی می شود. به طور کلی، به اموری اشاره می شود که مخاطب را به شناخت نفس انسان و سعادت برترین آن هدایت می کنند.
بخش سوم: درباره ی منشا و طبیعت عواطف
در طول محتوای این بخش نیز، مولف ابتدا اصطلاحات و عبارات به کار برده شده در طی متن را به شیوه ای گویا و ساده تشریح کرده و سپس اصول موضوعه و قضایای مربوط به موضوعات مورد نظر را مطرح می نماید؛ در ادامه نیز، درباره ی اصطلاح عواطف تعریف روانی را ارائه نموده و آن را به زیبایی تشریح می کند.
بخش چهارم: در خصوص بندگی انسان یا قوت عواطف
در بخش حاضر، همان طور که از عنوان فصل پیداست، مولف درباره ی بندگی انسان مطالب ارزشمند و قابل تاملی را ارائه می نماید؛ وی بندگی را این چنین تعریف می کند: «من ناتوانی انسان را در تسلط بر عواطف خود و جلوگیری از آن ها، بندگی می نامم. زیرا کسی که تحت سلطه ی عواطف خویش است مالک خود نیست.» وی در ادامه نیز، فضائل و رذایل اخلاقی را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. به طور کلی، کلیه ی مطالب این بخش را می توان به دو قسمت مهم تقسیم بندی کرد؛ نویسنده در قسمت اول بر این نکته تاکید می کند، فرقی که فیلسوفان میان فضائل و عواطف گذاشته اند غیر قابل دفاع است و در قسمت دوم تاکید بر این نکته می کند که تصور ما از رفتار انسان در واقع مبتنی بر نوشته های فیلسوفان می باشد، اما به طریقی که مخصوص خود ما است.
بخش پنجم: درباره ی قدرت عقل، یا آزادی انسان
مطالب این بخش، در رابطه با راه و روشی است که به آزادی ختم می گردد؛ بنابراین در طول متن، از قدرت عقل و هم چنین میزان تاثیری که بر عواطف انسانی دارد، سخن به میان آورده شده و در نهایت، درباره ی مساله ی آزادی نفس و یا سعادت مطالب بسیار خواندنی و مهمی جهت مطالعه ی مخاطب ارائه می گردد.

فهرست

دیباچه مقدمه ی چاپ دوم مقدمه ی مترجم بخش اول: درباره ی خدا تعاریف اصول متعارفه قضایا ذیل بخش دوم: درباره ی طبیعت و منشا نفس پیش گفتار تعاریف اصول نتعارفه قضایا اصول متعارفه احکام اصول متعارفه احکام اصول موضوعه قضایا تبصره بخش سوم: درباره ی منشا و طبیعت عواطف پیش گفتار تعاریف اصول موضوعه قضایا تعریف عواطف تعریف عمومی عواطف بخش چهارم: در خصوص بندگی انسان یا قوت عواطف پیش گفتار تعاریف اصل متعارف قضایا ذیل بخش پنجم: درباره ی قدرت عقل، یا آزادی انسان پیش گفتار اصول متعارفه قضایا تبصره فهرست اصطلاحات فارسی، انگلیسی و لاتینی فهرست اصطلاحات انگلیسی، لاتینی، فارسی فهرست اصطلاحات فهرست اشخاص، کتاب ها، مکان ها و فرقه ها منابع  

نویسنده: باروخ اسپینوزا مترجم: محسن جهانگیری انتشارات: مرکز نشر دانشگاهی