کتاب آشنایی با تحقیق در علوم پزشکی و بهداشت - حجازی

کتاب آشنایی با تحقیق در علوم پزشکی و بهداشت، تألیف شیرین حجازی در انتشارات حیدری به چاپ رسیده است.

کتاب آشنایی با تحقیق در علوم پزشکی و بهداشت اثری با مضمون تحقیق و پژوهش در زمینه ی پزشکی می باشد. تحقیق مختص یک رشته ی خاص نیست، بلکه تمام رشته ها و حرفه ها می توانند از تحقیق برای بهبود روش کار خود استفاده کنند.  تحقیق در علوم پزشکی و بهداشتی نیز موجب تولید دانش برای استفاده در خدمات می شود. این کتاب از نحوه ی انتخاب موضوع تحقیق گرفته تا تجزیه و تحلیل اطلاعات و آمار تحلیلی در پژوهش و هم چنین تاریخچه ی مطالعات و تحقیقات پزشکی در ایران، مباحثی را ارائه کرده است.

کتاب مذکور در هشت فصل تألیف شده است: 1- تحقیق 2- اهداف پژوهش 3- متغیر و انواع آن 4- جامعه، نمونه، محیط پژوهش 5- روش ها و ابزار گردآوری اطلاعات 6- انواع مطالعات 7- تجزیه و تحلیل اطلاعات 8- اصول اخلاقی در پژوهش

 

 

 

برشی از متن کتاب

فصل اول: تحقیق واژه ی " تحقیق " در فرهنگ دهخدا، راست و درست کردن حقیقت امری، رسیدگی کردن و بازجویی کردن است. محقق سعی دارد حقایق را آشکار کند و بر اساس تفسیرِ این حقایق به یافته های جدیدی دست یابد. تحقیق، مختص یک رشته خاص نیست، بلکه تمام رشته ها می توانند ازتحقیق برای بهبود روش کار خود استفاده کنند. انتخاب موضوع تحقیق بسیار حائز اهمیت بوده و باید بدون شتابزدگی صورت گیرد. بیان مسئله باید در جهت استدلال انجام پژوهش و لزوم تحقیق باشد و چون اولین قسمت پژوهش است، باید گیراییِ خاصی داشته باشد و با جملات صحیح و دقیق نگارش شود. بازنگری منابع و مرور اطلاعات، کلیه منابعی است که به طور مستقیم و غیر مستقیم با موضوع پژوهش در ارتباط است و ابعاد جدیدی برای گسترش مطالعات و تحقیقات بعدی فراهم می سازد. فصل دوم: اهداف پژوهش "اهداف تحقیق" به مواردی اطلاق می شود که بعد از انجام و اتمام مطالعه می توان به آن ها دست یافت. انواع اهداف شامل: هدف غایی یا نهایی، هدف کلی و اهداف ویژه می شود. با تعیین اهداف، موضوع تحقیق به حالت اجرایی در می آید.  هدف کلی همان موضوع پژوهش است که به صورت افعال رفتاری بیان می شود و عبارت است از مقصودهای مطالعه. اهداف باید به صورتی بیان شوند که چگونگی انجام پژوهش، آنچه که مورد مطالعه است، واحدهای مورد پژوهش و مکان و زمان را مشخص نمایند. فصل سوم: متغیر و انواع آن "متغیر" ، خصوصیاتی است که تغییر می کند و عبارت است از مشخصه یک فرد، چیز یا پدیده که قابل مشاهده و اندازه گیری بوده و دو یا چند ارزش یا عدد را می توان جایگزین آن ها نمود. عدد یا ارزش نسبت داده شده به متغیر، نشان دهنده تغییر از یک فرد به فرد دیگر یا از یک حالت به حالت دیگر است. متغیرهای یک تحقیق با استفاده از اهداف اختصاصی وبا توجه به تعاریف عملی و امکانات تحقیق تعیین می شوند. بعضی متغیرها مانند رنگ چشم و یا وزن از فردی به فرد دیگر تغییر می کند و بعضی دیگر مانند سن و قد در طول زمان تغییر می کند. فصل چهارم: جامعه، نمونه، محیط پژوهش جامعه پژوهش به مجموعه ی کاملی از افراد، حیوانات، گیاهان یا اشیاء گفته می شود که دارای یک یا چند ویژگی مشترک هستند و نمونه مورد بررسی از میان آن ها انتخاب و در نهایت یافته های پژوهش به آن جامعه تعمیم داده می شود. تعمیم عبارت است از عمومیت دادن نتایج حاضر از بررسی نمونه ها به  جامعه پژوهش. بدست آوردن اطلاعات از کل جامعه هزینه و وقت زیادی می گیرد؛ بنابراین پژوهشگر معمولا یک نمونه را از کل، مورد بررسی قرار می دهد.   فصل پنجم: روش ها و ابزار گردآوری اطلاعات با استفاده از"روش گردآوری داده ها" می توان اطلاعات لازم در مورد موضوع مورد پژوهش، شرایط  و محیط مربوط به آن را بدست آورد. گردآوری داده ها باید به صورت مرتب صورت گیرد.  اگر داده ها به طور نامرتب جمع آوری شوند، به زحمت می توان پاسخ قطعی سئوال مورد پژوهش را بدست آورد. روش های گرد آوری اطلاعات نیز شامل: پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده و استفاده از اطلاعات و منابع موجود می باشند.   فصل ششم: انواع مطالعات این فصل،"انواع مطالعات" را تحلیل می کند. انواع مطالعات در دیاگرامی تقسیم بندی شده است که شامل مشاهده ای و مداخله ای می باشد. مطالعات مشاهده ای خود به دو نوع مطالعه تقسیم بندی  می شود: 1. توصیفی 2. تحلیلی. مطالعه ی مداخله ای نیز دو نوع تجربی و نیمه تجربی را شامل می شود. فصل هفتم: تجزیه و تحلیل اطلاعات راجع به "تجزیه و تحلیل اطلاعات" مباحثی را مطرح کرده است. تجزیه و تحلیل اطلاعات و تفسیر داده ها و یافته ها، یکی از مهم ترین قسمت های هر تحقیق به حساب می آید که دانش و شناخت کافی در مورد چگونگی انجام آن محقق را در رسیدن به نتیجه ی مطلوب یاری می دهد. در این فصل از کتاب با توجه به انواع روش های آماری و شاخص ها، کاربردهای آن ها را تشریح می کند. فصل هشتم: اصول اخلاقی در پژوهش "رعایت موازین اخلاقی" در تمام مراحل پژوهش ضروری است و باید مد نظر پژوهشگران قرار گیرد. رعایت این قوانین نه تنها در حرفه پزشکی بلکه در تمامی پژوهش های این رشته که به نحوی با سلامتی و جان انسان ها درارتباط می باشد، الزامی است.

فهرست

فصل اول: تحقیق

• ویژگی های علمی تحقیق
• انواع تحقیق:
• تحقیقات بنیادی و کاربردی
• تحقیق بر حسب موقعیت
• تحقیق بر حسب زمان

انتخاب موضوع تحقیق _چگونه موضوعی مناسب برای تحقیق انتخاب کنیم

• مشاهدات و تجربیات شخصی و حرفه ای محقق
• تجربیات همکاران و عقاید
• استفاده از متون علمی و منابع موجود
• اولویت های تحقیقاتی
• استنتاج از نظریه

_معیارهای لازم برای انتخاب موضوع

• علاقه مندی به موضوع
• اهمیت ضرورت و اولویت موضوع
• امکان پذیر بودن و سهولت اجرای تحقیق
• نو و تازه بودن موضوع واجتناب از دوباره کاری
• کاربردی بودن تحقیق
• مقبولیت سیاسی
• رعایت اخلاق پژوهش

بیان مسئله _ نکات مهمی که باید در بیان مسئله منظور گردد _ چرا بیان مسئله اهمیت دارد مرور و بازنگری منابع و اطلاعات موجود _اهمیت مرور و باز نگری منابع

• انتخاب یا اصلاح موضوع پژوهش
• آشنایی با روش های مختلف تحقیق
• آشنایی با مشکلات و محدودیت های تحقیق
• آشنایی با نقطه نظرهای ضد و نقیض
• جلوگیری از دوباره کاری

_روش انجام بازنگری منابع

• مراحل بازنگری منابع
• روش خلاصه کردن مقاله پژوهشی
• وارد مهم در بازنگری

_منابع کسب اطلاعات

• نظریات افراد متخصص
• منابع منتشر شده
• منابع منتشر نشده

فصل دوم: اهداف پژوهش _ انواع هدف _ فوائد تنظیم اهداف ویژه _ نتیجه بیان اهداف چیست و از نوشتن آن چه منظوری داریم. _ نحوه ی ارائه ی هدف _ مواردی را که برای اطمینان از صحت کار باید مرور نمود واژگان تحقیق

• تعاریف نظری واژه ها
• تعاریف عملی واژه ها

محدودیت های پژوهش _انواع محدودیت ها

• محدودیت های در اختیار پژوهش
• محدودیت های خارج از اختیار پژوهش

چارچوب پنداشتی و چارچوب نظری پژوهش

• پنداشت
• نظریه یا تئوری
• مفهوم

فصل سوم: متغیرها و انواع آن ها _ خصوصیات متغیرها _ طبقه بندی متغیرها

• متغیرهای کمی و کیفی
• متغیرهای مستقل و وابسته
• متغیرهای مداخله گر
• متغیرهای زمینه ای یا خصیصه ای
• متغیر مرکب

_روش های آماری و نوع داده ها فرضیه

• ملاک های تدوین فرضیه
• انواع فرضیه
• منابع یا دلایل علمی فرضیه های تحقیق
• طبقه بندی فرضیه

پیش فرض یا گمانه   _ انواع فرض ها فصل چهارم: جامعه، نمونه، محیط پژوهش

• جامعه پژوهش
• نمونه
• واحد یا عنصر پژوهش
• محیط پژوهش

نمونه گیری و انواع آن _ نمونه گیری تصادفی ساده

• نمونه گیری تصادفی منظم
• نمونه گیری تصادفی طبقه ای
• نمونه گیری تصادفی خوشه ای
• نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای
• نمونه گیری تدریجی تصادفی

_ نمونه گیری غیر احتمالی

• نمونه گیری در دسترس، آسان، اتفاقی
• نمونه گیری گلوله برفی یا شبکه ای
• نمونه گیری سهمیه ای
• نمونه گیری هدفی، قصدی، مبتنی بر قضاوت
• نمونه گیری مستمر یا تدریجی، پی در پی، متوالی
• نمونه گیری داوطلبی

فصل پنجم: روش ها و گردآوری اطلاعات

• پرسشنامه
• مصاحبه
• مشاهده
• استفاده از اطلاعات موجود

خصوصیات ابزار گردآوری _  اعتبار علمی یا روانی

• اعتبار محتوا
• اعتبار صوری، ظاهری
• اعتبار پیش بینی کننده
• اعتبار همزمان، متقارن
• اعتبار سازه
• اعتبار داخلی
• اعتبار خارجی

_ اعتماد علمی، پایانی

• روش آزمون مجدد
• روش آزمون معادل یا موازی
• روش دو نیمه کردن
• روش آزمون مجدد با فرم های همسان
• روش آزمون مجدد
• روش همبستگی بین سنجش گران یا مشاهده گران

فصل ششم: انواع مطالعات _ تقسیم بندی انواع مطالعات _ تفاوت مطالعات مشاهده ای و مداخله ای

• مطالعات مشاهده ای
• مطالعات توصیفی
• مطالعات تحلیلی
• مطالعات مداخله ای
• مطالعات تجربی
• کارآزمایی بالینی

فصل هفتم:  تجزیه و تحلیل اطلاعات _ آماده کردن داده ها برای تجزیه و تحلیل _ روش های تحلیل آماری مورد استفاده در انواع مطالعات پژوهشی انواع روش های آماری _ آمار توصیفی

• جدول
• نمودار
• شاخص های گرایش مرکزی
• شاخص های پراکندگی

_ آمار توصیفی دو متغیری

• ضریب همبستگی پیرسون
• ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن
• آزمون کای دو

_ آمار تحلیلی

• آمار استنباطی
• برآورد آماری
• تعریف فرضیه
• آزمون فرض
• انواع خطاها
• مفهوم Pvalue
• آزمون t
• آزمون t برای یک نمونه
• آزمون t برای مقایسه میانگین نمرات یک گروه قبل و بعد از مداخله
• آزمون t برای مقایسه دو میانگین در دو نمونه مستقل

فصل هشتم: اصول اخلاقی در پژوهش

• رعایت اصول اخلاقی در پژوهش
• قانون نورنبرگ
• بیانیه هلسینکی

_ تاریخچه در ایران _ فرم ارزیابی اخلاق در پژوهش

نویسنده: شیرین حجازی انتشارات: حیدری