کتاب راهنمای تفکر نقادانه - ام. نیل براون

کتاب راهنمای تفکر نقادانه اثر ام. نیل براون و استیوارت ام. کیلی، با ترجمه ی کورش کامیاب و ویراستاری هومن پناهنده در انتشارات مینوی خرد به چاپ رسیده است.

ما آدم‌ها در زندگی روزمره مدام با انواع و اقسام ادعاها مواجه می شویم. این ادعاها معمولا به قصد شکل دادن به افکار و اعمال ما مطرح می‌شوند. یعنی کسانی که ادعاها را مطرح می‌کنند می‌خواهند ما عقیده‌ای را بپذیریم یا کاری را انجام دهیم. ولی ما از کجا بدانیم که از میان این همه ادعا که هر روز با آن‌ها مواجه می‌شویم، کدام ادعا را باید بپذیریم و کدام را رد کنیم؟ آخر، پذیرفتن هر عقیده با انجام دادن  هر کاری می‌تواند پیامدهای مثبت یا منفی زیادی برای شخص ما یا جامعه‌مان داشته باشد و اگر بخواهیم گرفتار پیامدهای منفی ناشی از عقاید و کارهای خود نشویم، پیش از پذیرفتن هر عقیده یا انجام دادن هر کاری، باید به کمک ابزارهایی عقلانی بودن یا نبودن آن عقیده یا کار را محک بزنیم.

تفکر نقادانه این ابزارها را در اختیار ما قرار می‌دهد. اصطلاح تفکر نقادانه به مجموعه‌ای از نگرش‌ها و مهارت‌های فکری اطلاق می‌گردد که برای ارزیابی و محک زدن ادعاها و استدلال‌ها به کار می آیند. در تفکر نقادانه سعی بر این است که هر ادعا یا استدلالی پیش از پذیرفته شدن، با استفاده از معیارهای معینی محک زده شود تا بتوان درباره عقلانی بودن یا نبودنش داوری کرد.

تفکر نقادانه را به شیوه های گوناگونی می توان به کار برد. شیوه ای که نویسندگان این کتاب پیش گرفته اند پرسیدن تعدادی سوال نقادانه است. پرسیدن این سوال‌ها که هر کدام روی جنبه خاصی از ادعا یا استدلال مطرح شده انگشت می گذارد، مبنای مورد نیاز را برای ارزیابی نقادانه و عقلانی آن ادعا یا استدلال در اختیار قرار می‌دهد. به عقیده نویسندگان کتاب حاضر، مزیت روش یادشده در این است که با استفاده از آن می‌توان با نظم و ترتیب در طی مراحل معینی به ارزیابی ادعاها و استدلال‌ها پرداخت. ترتیب پرسیدن سوال‌های نقادانه طوری است که به کسی که می‌خواهد نقادانه بیندیشد کمک می کند تا کار خود را تشخیص ادعاها و استدلال ها پرداخت. ترتیب پرسیدن سوال‌های نقادانه طوری است که به کسی که می‌خواهد نقادانه بیندیشد کمک می‌کند تا کار خود را از تشخیص ادعاها و استدلال‌ها آغاز کند و در ادامخ موارد مهم دیگری مانند دلایل، واژه ها و عبارت‌های مبهم، شواهد و قرائن، فرض‌ها، آمار، مغالطه‌ها، علت‌های بدیل، و ... را که هر یک نقش تعیین کننده‌ای در قوت یا ضعف ادعاها و استدلال‌ها دارند، تشخیص دهد و آن‌ها را نقادانه ارزیابی کند.

اما این کتاب جز آشنا کردن خواننده با سوال‌های نقادانه و نحوه کاربرد آن‌ها هدف مهم دیگری هم دارد و آن مهارت یافتن خواننده در تفکر نقادانه است.  مهارت یافتن در تفکر نقادانه تمرین بسیار زیادی لازم دارد و برای همین در این کتاب مثال‌های زیادی مطرح شده است تا فرصت تمرین کردن به خواننده داده شود. البته از آنجا که کتاب برای مخاطب عام نوشته شده، در آن از مسائل تخصصی و پیچیده خبری نیست بلکه مثال‌ها و تمرین‌های آن تقریبا  همگی مسائلی هستند که در زندگی روزمره با آن‌ها سروکار داریم و موضوعشان برای خواننده عادی کاملا ملموس است.

فهرست

یادداشت مترجم پیش گفتار فایده پرسیدن سوال های به جا مسئله چیست و نتیجه کدام است؟ دلایل استدلال کدام اند؟ کدام واژه ها یا عبارت ها مبهم‌اند؟ تضادهای ارزشی و فرض‌های ارزشی کدام‌اند؟ فرض‌های توصیفی کدام‌اند؟ آیا مغالطه‌ای در کار نیست؟ شواهد چقدر محکم‌اند: شهود، تجربه شخصی، گواهی اشخاص و استناد به نظر مراجع شواهد چقدر محکم‌اند: مشاهده شخصی، تحقیقات علمی، نمونه های موردی، و تمثیل ها؟ آیا علت های بدیلی در کار نیستند؟ آیا آمار عرضه شده فریب دهنده نیست؟ چه اطلاعاتی مهمی بیان نشده است؟ چه نتیجه معقول دیگری می توان مطرح کرد؟ تمرین و مرور مطالب سخن پایانی نمایه

(پرسیدن سوال های به جا) مولفان: ام نیل. براون - استیوارت ام. کیلی مترجم: کورش کامیاب ویراستار: هومن پناهنده انتشارات: مینوی خرد