کتاب آموزش‌ مهارت های حرکتی به کودکان مبتلا به فلج مغزی و اختلالات حرکتی مشابه

کتاب آموزش‌ مهارت های حرکتی به کودکان مبتلا به فلج مغزی و اختلالات حرکتی مشابه، به قلم مارتین سیگلیند و ترجمه ی محمد خیاط‌ زاده ماهانی در نشر دانژه به چاپ رسیده است.

تولد نوزاد با احساسات خوشایند و البته نگران کننده‌ا‌‌ی همراه است که تنها پدر و مادری که این لحظات را تجربه کرده‌اند؛ می‌توانند این موضوع را درک کنند. خوشایند از این جهت که مسافری که نه ماه انتظارش را کشیده‌اند؛ بالاخره آمده و نگران ازاین بابت که این مسافر، سالم به مقصد رسیده یا خیر. امروزه به لطف گسترش اطلاعات و پیشرفت‌های تکنولوژی، آگاهی‌ها و اطلاعات والدین پیرامون مشکلاتی که ممکن است برای مادر یا نوزاد به وجود آید و آسیب‌رسان باشد، افزایش یافته و تا حد قابل توجهی از مشکلات و نبایدهای احتمالی پیش‌گیری می‌گردد؛ اما آنچه که باید دانست این است که در هیچ زمانی نمی‌توان بر تمام این موارد فائق آمده و یا با به وجود آمدن ناهماهنگی‌هایی، دچار یأس و از دست دادن امید و انگیزه شد. پس آنچه منطقی به نظر می‌آید؛ آموختن راه پیش‌گیری و در صورت به وجود آمدن آنچه که نباید، آموختن راه غلبه بر آن و یا حتی مدارا کردن با آن مشکل و مورد خاص است. گاه لذت فرزند دار شدن با مشاهده نارسایی‌ها و اختلالاتی که برای نوزاد وجود دارد؛ کم‌رنگ‌تر می‌شود اما احساسات و امیال مادرانه و پدرانه مانع این کم‌رنگی می‌گردند و آنان که منطقی‌ترند به دنبال راه حل می‌روند. از جمله مواردی که ممکن است نوزاد به دنیا آمده با آن مواجه باشد و این موضوع ماه‌ها بعد خود را نشان دهد، وجود اشکالات در رشد و به عبارتی تأخیر در رشد می‌باشد. گفتنی است برخی از تأخیرات با مراجعه به متخصصان و درمان‌گران و انجام تمارینی که ارائه می‌شود، در دوره کوتاهی قابل حل شدن هستند. اما نوع دیگری از این تأخیرات ریشه در مغز کودک داشته که منجر به فلج مغزی کودک شده است. ممکن است این آسیب‌رسانی به مغز در دوران بارداری یا حین تولد و حتی ماه‌های اولیه تولد صورت گرفته باشد که البته تشخیص هریک از انواع این اختلال‌ها با پزشک متخصص می‌‌باشد. لازم است والدینی که دارای فرزندی با این مشکل هستند؛ هرچه زودتر با پزشک مورد اعتماد و دارای تخصصی مشورت کرده و کودک را جهت درمان و گرفتن آموزش‌های لازم تحت معاینه و نظر پزشک و درمان‌گران این حوزه قرار دهند. آنچه که در این زمینه مهم و ضروری تلقی می‌شود؛ این است که والدین و سرپرستان کودک دارای فلج مغزی، نباید تنها از پزشک و درمان‌گر انتظار به دوش کشیدن تمام مراحل درمانی را داشته باشند؛ بلکه جهت به دست آوردن نتیجه مطلوب علاوه بر کادر درمانی و مراکز پزشکی، خانواده و والدین در منزل نیز وظایف و اموری که به آنها محول می‌شود را به نحو احسن انجام دهند که این همکاری والدین از دیگر مراحل درمانی مهم‌تر و اساسی‌تر تلقی می‌گردد. والدین مطمئن باشند که در صورت رعایت نکات و مراقبت‌هایی که کادر درمانی توصیه می‌کند، می‌توانند در بهبود شرایط کودک از جمله راه رفتن، نشستن و سایر اختلالات حرکتی کمک بسیار بزرگی نمایند. مطالب عنوان شده؛ مباحثی هستند که دلیل نگارش کتاب « آموزش‌های حرکتی به کودکان مبتلا به فلج مغزی و اختلالات حرکتی مشابه» می‌باشند. نویسنده طی بیش از سی سال رابطه با چنین کودکان و خانواده‌های‌شان و خدماتی که به آن‌ها ارائه کرده است، به این نتیجه رسیده که وجود منبعی چون یک کتاب آموزشی در این زمینه در کنار درمان‌هایی که کودک دریافت می‌کند، کمک خوبی است؛ چراکه همان‌طور که پیش‌تر بیان شد؛ این مهم علاوه بر پیگیری درمان در مراکز درمانی، نیاز به تمریناتی در منزل دارد که آگاهی والدین از این تمارین و شیوه‌های انجام آنها می‌تواند در مسیر بهبود یاری رسان خوبی باشد. ضمن آنکه چنین منبعی که در راستای ارائه اطلاعات به والدین و سرپرستان کودک نگاشته شده می‌تواند دلیل بسیاری از تمرین‌هایی که در مراکز درمانی برای کودک درنظر گرفته می‌شود را بیان نموده و از این‌رو ابهاماتی که در این زمینه در ذهن والدین به وجود می‌آید را برطرف کرده و کار درمان‌گران را آسان‌تر نماید. هم‌چنین تمرین‌هایی برای کار در منزل در نظر گرفته شده است که ارائه آنها همراه با تصاویری می‌تواند به والدین کمک رسان باشد. هرچند توصیه شده که انجام هر تمرین ابتدا نزد درمان‌گران صورت گیرد تا نقص‌های احتمالی تمرین دادن والدین که ناشی از کمی اطلاعات و تجربه است، عامل مشکل‌سازی نشوند. مترجم محترم کتاب نیز دربخش مقدمه بیان می‌دارد که بعد از پانزده سال کار در چنین مراکز درمانی و احساس کمبود منبعی این‌چنین که بتواند یاری‌گر خانواده‌ها باشد دلیل اصلی ترجمه این کتاب بوده واز این‌رو اقدام به این مهم نموده است. مطالب کتاب حاضر در هفده فصل کلی تدوین گشته و از تعاریف و بیان مفاهیم اولیه این اختلال مطالبی را آغاز نموده و تمامی تمرین‌ها و اطلاعات مورد نیاز را همچون تمارین بلند کردن سر، تمرین‌هایی در وضعیت خوابیده، خوب نشستن، بلند شدن، حفظ تعادل، راه رفتن و سایر تمرین‌های تقویتی را همراه توضیحات کافی و تصاویر مناسب ارائه می‌نماید.

برشی از متن کتاب

کودکان به صورت کاملاً وابسته متولد می‌شوند و بر روی اجزای بدن خود کنترلی ندارند … در هر وضعیتی که قرار بگیرند (شکم، پشت و پهلو) در همان حالت باقی می‌مانند و هیچ انتخابی ندارند. اگرچه یک سری الگوهای حرکتی سازمان یافته در سر، دست‌ها و پاهای خود نشان می‌دهند، اما این حرکت‌ها هدفمند نیستند و به طور ارادی کنترل نمی‌شوند. در کودکان عادی، بعد از تولد تغییراتی رخ می‌دهد و آنها می‌توانند سر خود را بالا نگه دارند. پس از آن شروع به دراز کردن دست‌ها، لگد زدن، غلت زدن، چهار دست و پا رفتن، نشستن، ایستادن و سرانجام راه رفتن می‌کنند. همه این کارها در طول یک سال اتفاق می‌افتد که با توجه به دید شما ممکن است کوتاه یا بلند به نظر برسد. برای خانواده‌ای که اولین فرزند خود را تجربه می‌کنند؛ ممکن است خیلی بلند مدت باشد اما برای پدربزرگ و مادربزرگ‌ها، مدت زمان کوتاهی به نظر می‌رسد. تمام این تغییرات، مربوط به رشد حرکات درشت است. حرکات درشت به حرکات عضلات شانه، بازو، تنه، لگن و پاها اطلاق می‌گردد. در کنار رشد حرکتی درشت، رشد حرکتی ظریف (مربوط به عضلات کوچک بدن مانند عضلات دست) و رشد حرکتی دهانی (مرتبط با حرکات عضلات صورت) وجود دارد. توالی رشد حرکتی درشت: رشد حرکتی درشت چگونه صورت می‌گیرد؟ به عنوان یک اصل ، الگوی کنترل نوزادان روی حرکات خود از سر به سمت پایین بدن است، یعنی روند رشد آنها از بالا (سر) به سمت پایین (لگن و پاها) است. رشد آن‌ها از ‌سر به پنجه است و در ابتدا روی ماهیچه‌های سر، شانه‌ها و سپس دست‌ها، تنه و سرانجام لگن و پاها کنترل پیدا می‌کنند. این قضیه برای همه کودکان اعم از کودکان دارای تأخیر رشدی و کودکان مبتلا به فلج مغزی مصداق دارد. رشد حرکتی کودک در سال اول را می‌توان با یک گروه سیمفونی موسیقی بزرگ ، مقایسه کرد. موسیقی به آرامی شروع می‌شود. فقط یک سری از آلت‌های موسیقی نواخته می‌شوند. کم کم آلت‌های بیشتری اضافه می‌شوند و صداها کامل می‌شود وقتی بخش‌های مختلف گروه موسیقی، مهارت‌های خود را نشان می‌دهند، موسیقی فراز و فرود پیدا می‌کند. وقتی همه آلات موسیقی با هم به صدا درمی‌آیند، صدای گیج‌کننده و بزرگی به گوش می‌رسد. در بخش نهایی، همه با هم، هارمونی و هماهنگی ماهرانه‌ای را نشان می‌دهند. سیمفونی رشد حرکتی نوزاد نیز با سر شروع می‌شود. شما به کودک خود لبخند می‌زنید و به او یک جغجغه زیبا نشان می‌دهید. وقتی آن را حرکت می‌دهید، او با سر و چشم‌هایش آن را دنبال می‌کند و عضلات گردن او، سر را به صورت هدف‌مند می‌چرخانند.  

فهرست

یادداشت مترجم مقدمه فصل اول: تأخیر رشدی و فلج مغزی فصل دوم: رشد حرکتی درشت توالی رشد حرکات درشت رشد حرکتی کودکان مبتلا به فلج مغزی ارزیابی پیشرفت رشدی سؤالات رایج فصل سوم: موانع رشد حرکتی تون عضلانی الگوهای حرکتی غیر طبیعی بازتاب‌ها فقدان کنترل حرکتی و هماهنگی ضعف عضلانی آگاهی حسی غیرطبیعی فصل چهارم: کمک به کودک در یادگیری مهارت‌های حرکتی اصول یادگیری حرکتی توان‌بخشی برای کودکان مبتلا به فلج مغزی مسیر استقلال برای کودکان مبتلا به فلج مغزی سؤالات رایج فصل پنجم: عضلات و مفاصل انعطاف‌پذیر مشکلات عضلانی احتمالی مشکلات مفصلی احتمالی کشش روزانه جهت جلوگیری از مشکلات عضلانی و مفصلی تمرین‌های کششی برای کودکان بزرگ‌تر سؤالات رایج فصل ششم: بلند کردن سر تمرین‌های بلند کردن سر گنجاندن تمرین کنترل سر در زندگی روزانه سؤالات رایج فصل هفتم: کودک شاد در وضعیت خوابیده به پشت تمرین‌های کودک شاد سؤالات رایج فصل هشتم: زمانی برای قرارگیری بر روی شکم پیش نیازها برای حالت دراز کشیده روی شکم همراه با بازی تمرین‌هایی برای حالت دراز کشیده روی شکم همراه با بازی تمرین‌های تحمل وزن دست‌ها با آرنج‌های صاف و کشیده سؤالات رایج فصل نهم: حفاظت در مقابل افتادن تحریک واکنش صاف کردن حفاظتی رو به جلو تحریک واکنش صاف کردن حفاظتی به طرفین سؤالات رایج فصل دهم: خوب نشستن کمک کردن به کودکان برای نشستن نشستن حمایت شده نشستن مستقل با حمایت دست‌ها نشستن بدون حمایت دست‌ها تمرین‌های وضعیت و تعادل در صندلی چرخ‌دار سؤالات رایج فصل یازدهم: بلندشدن و چهار دست و پا رفتن بلند شدن و روی دست‌ها و زانوها چهار دست و پا رفتن سؤالات رایج فصل دوازدهم: تمرین‌های پا و ایستادن با حمایت دست‌ها تحریک حرکت پا ایستادن با حمایت تمرین‌های پا با تحمل وزن سؤالات رایج فصل سیزدهم: تعادل آموزش تعادل در حالت نشسته آموزش تعادل در حالت ایستاده روی زانوها تعادل ایستادن سؤالات رایج فصل چهاردهم: ایستادن بدون حمایت دست‌ها و راه رفتن راه رفتن با حمایت دست‌ها راه رفتن با کاهش میزان حمایت ایستاده بدون حمایت دست‌ها راه رفتن سؤالات رایج فصل پانزدهم: راه رفتن و انجام دادن کارهای بیشتر فرصت‌هایی برای راه رفتن دلایلی برای ایستادن و راه رفتن راه رفتن بیرون از خانه و در مکان‌های عمومی راه رفتن در پله‌ها بهبود تعادل و هماهنگی سؤالات رایج فصل شانزدهم: تمرین‌های تقویتی بیشتر و داشتن سرگرمی تمرین‌های تقویتی داشتن سرگرمی فصل هفدهم: مداخلات درمانی بیشتر برای کودکان مبتلا به فلج مغزی درمان پزشکی گچ‌گیری متناوب بریس اندام تحتانی سؤالات رایج موضوع نما منابع

• راهنمای والدین و درمانگران
• نویسنده: مارتین سیگلیند
• مترجم: محمد خیاط زاده ماهانی
• انتشارات: دانژه