کتاب جانورشناسی 2 (مهره داران) - کرمی

کتاب جانورشناسی (جلد دوم: مهره داران) تألیف دکتر منیژه کرمی توسط انتشارات دانشگاه شاهد به چاپ رسیده است.

این کتاب دومین جلد از مجموعه ی "جانورشناسی" می باشد که به طور اختصاصی به معرفی مهره داران می پردازد و هدف اصلی آن آشنایی با مهره داران و شناخت سیر تحول این جانوران است. مهره داران، در مناطق گسترده و متنوع کره ی خاکی پراکنده اند. این جانوارن، موجودات غالب و بارز اکثر مناطق هستند و آثار مهم و نقش تعیین کننده ای در بیش تر اکوسیستم های آبی و خاکی دارند. با وجود این که تعداد مهره داران در مقایسه با بی مهرگان بسیار اندک است و تعداد زیادی از آن ها در طی سالیان طولانی منقرض و یا با کاهش شدید جمعیت رو به رو شده اند، اما به دلیل اختلاف ظاهری و ساختمانی بین گونه ای، تمایز زیادی با بی مهرگان دارند و به راحتی شناسایی می شوند. بسیاری از مهره داران، نقش به سزایی در زندگی بشر دارند و زندگی انسان ها وابسته به آن ها شده است. مثلاً انسان ها برای تأمین غذا از انواع پرندگان و پستانداران استفاده می کنند. خزندگان سمی و غیر سمی مشاغل مختلفی را برای انسان ها فراهم کرده اند و ماهیان نیز، تأمین کننده ی درصد بالایی از پروتئین و فسفر برای جوامع بشری شده اند. کتاب حاضر شامل مطالبی است که مهره داران را به طور کامل معرفی و رده بندی و ارتباط تکاملی آن ها با یکدیگر را نیز بیان می دارد.

کتاب "جانورشناسی2 (مهره داران)" مشتمل بر یازده فصل می باشد: 1- کلیات 2- زیر شاخه همی کورداتا یا نیمه طنابداران 3- زیر شاخه تونیکاتا یا غلاف داران یا نیام داران 4- زیر شاخه سر طنابداران 5- زیر شاخه مهره داران رده دهان گردان 6- رده ماهیان غضروفی 7- رده ماهیان استخوانی 8- رده دوزیستان 9- خزندگان 10- رده پرندگان 11- پستانداران

 

برشی از متن کتاب

فصل 1: کلیات  ویژگی های اصلی طناب داران: از ویژگی ‌های بارز طنابداران وجود طناب عصبی لوله ای پشتی، مازه یا ستون مهره اولیه یا طناب پشتی، شکاف های آبششی در ناحیه حلق یا گلو، سه لایه ی رویشی، لوله گوارشی کامل در دوران جنینی و تقارن دو طرفی و حفره ی عمومی بزرگ و رشد یافته است. این خصوصیات همه و یا تعدادی در عده ای همیشه باقی می ‌ماند و در عده دیگر به هنگام بلوغ از بین می ‌رود. از میان این خصوصیات سه ویژگی اول این جانوران را از همه جانوران دیگر متمایز می ‌سازد. مازه یا ستون مهره اولیه اولین ساختمان پشتیبان طنابداران بوده، در مراحل اولیه تکوین جنین بالای روده ی اولیه به صورت محور استوانه باریکی تشکیل می ‌شود. فصل 2: زیر شاخه همی کورداتا یا نیمه طنابداران  ساختار یک کرم زبانی: بدن این جانور از سه قسمت خرطوم، یقه و تنه تشکیل شده است. بعد از یقه شکاف های آبششی در موقعیت پشتی - جانبی و زیر این منطقه در سطح شکمی تنها برجستگی های جانبی که نشانه وجود غدد جنسی هستند مشاهده می‌ شود. تنه همچنین دارای برجستگی های عرضی جفت در سطح پشتی و عقب آبشش ها است که نشانه وجود روده های کور کبدی اند. بخش دمی یا دم در حیوان بالغ مشخص نیست ولی در مرحله نابالغ ناحیه پس مخرجی وجود دارد. دهان در حاشیه جلوی شکمی یقه باز می‌شود. دهان به یک حفره دهانی راه دارد که به گلو یا حلق می پیوندد و در بالای هر طرف گلو منافذی به شکل U به چشم می خورد که به کیسه های آبششی متصل می‌ شوند. فصل 3: زیر شاخه تونیکاتا یا غلاف داران یا نیام داران  دگردیسی لارو اسیدین: پس از گذشت چند ساعت تا چند روز زندگی آزاد، لارو کوچک به وسیله غده های چسبنده اش مستقر در انتهای پیشین بدن به طور عمودی به یک صخره یا تیر اسکله می چسبد. سپس یک تغییر شکل سریع یا دگردیسی یا پس روی به ظهور می رسد که طی آن بیشتر ویژگی‌ های طناب داری ناپدید می گردد، بدین نحو که قسمتی از دم جذب شده و قسمت دیگر می ‌افتد، نوتو کرد، ریسمان پی یا طناب عصبی و ماهیچه های بدن به داخل بدن رفته و جذب می گردند، از دستگاه پی فقط یک گره عصبی باقی می ‌ماند، زیر گره غده ای تحت عصبی مشاهده می شود که با یک قیف مژه دار با سبد برانشی ارتباط دارد. حلق بزرگ شده و تشکیلات بسیاری در آن نمایان و رگ های خونی زیاد تشکیل می ‌شود. معده و روده رشد م ی‌کنند و قسمتی از بدن که میان نقطه ای اتکا و دهان واقع است به سرعت نمو کرده، سبب می شود بدن از انتهای عقب به جلو 180 درجه بچرخد به طوری که دهان در انتهای بالایی بدن که مقابل پایه است قرار می ‌گیرد. قدرت جنسی و مجاری مربوط مجاور معده و روده شکل می ‌گیرند. سرانجام غده های چسبنده ناپدید گشته، غلاف از هر طرف رشد می کند تا همه جای بدن جانور را بپوشاند.

فهرست

فصل 1: کلیات فصل 2: زیر شاخه همی کورداتا یا نیمه طنابداران فصل 3: زیر شاخه تونیکاتا یا غلاف داران یا نیام داران فصل 4: زیر شاخه سر طنابداران فصل 5: زیر شاخه مهره داران رده دهان گردان فصل 6: رده ماهیان غضروفی فصل 7: رده ماهیان استخوانی فصل 8: رده دوزیستان فصل 9: خزندگان فصل 10: رده پرندگان فصل 11: پستانداران منابع واژه یاب

نویسنده: دکتر منیژه کرمی انتشارات: دانشگاه شاهد