کتاب جانورشناسی عمومی (جلد دوم: کرمها و نرمتنان) - حبیبی

کتاب جانورشناسی عمومی 2 (کرمها و نرمتنان) تألیف دکتر طلعت حبیبی توسط انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است.

این کتاب، جلد دوم از مجموعه ی جانورشناسی عمومی می باشد که در دو بخش به تألیف رسیده است. بخش اول آن مربوط به کرم ها می باشد؛ این جانوران به علت داشتن یک انتهای قدامی یا سر که دارای اندام های حسی است و به قصد برخورد و روبرو شدن با محیط به طرف جلو حرکت می کند و یک انتهای خلفی یا دم، با اسفنج ها (Porifera)،مرجان ها (Coelenterata) و شانه داران (Ctenophora) اختلاف و تمایز دارند. هم چنین این جانوران می توانند روی سطح شکمی یا سطح زیرین که رو به پایین و در برابر زمین واقع است گردش کنند و یا بی حرکت بمانند و سطح پشتی یا پشت آن ها در بالا قرار دارد. کرم ها تقارن دو جانبی (Bilaterally Symmetrical) دارند. شکل خارجی و بسیاری از قسمت های داخلی بدن آن ها در هر طرف یک سطح میانی یا سهمی وضعیت متقارن دارد.

بخش دوم مربوط به نرم تنان می باشد؛ اعضای شاخه نرم تنان بدن نرم و بدون تقسیمی دارند. معمولاً سر آن ها در قسمت جلو است و یک پای شکمی و توده ی احشایی پشتی نیز در بدن آن ها وجود دارد. بدن شان کم و بیش از یک روپوش (Mantle) نازک احاطه شده و اغلب در یک صدف آهکی خارجی محفوظ اند.

کتاب "جانور شناسی عمومی (جلد دوم: کرمها و نرم تنان)" مشتمل بر پنج فصل می باشد: 1- کرم ها 2- رودۀ لوله سانان یا کرم های لوله ای شکل 3- شاخه و گروه های گوناگون (متفرقه) 4- حلقویان (کرم های حلقوی) 5- شاخه نرم تنان

 

برشی از متن کتاب

فصل اول: کرم ها انگل های اجباری: عده‌ای از انگل ‌ها برای ادامه ی زندگی و تأمین تغذیه مجبورند که در داخل یا خارج  بدن میزبان به سر برند در غیر این صورت از بین خواهند رفت، زیرا از خارج تهیه ی مواد لازم غذایی برای آن ها ممکن نیست. این گونه انگل ها انگل های اجباری نامیده می شوند. انگل های اجباری به دو دسته تقسیم می گردند: 1- آن ها که به طور موقت روی بدن میزبان برای گرفتن غذا میروند مانند حشرات خون مکنده و بعضی از کنه های پرندگان. 2- آن ها که در تمام دوره ی زندگی خود همراه میزبان هستند مانند کرم تنیا. فصل دوم: ردۀ لوله سانان یا کرم های لوله ای شکل رده ی لوله سانان شامل کرم های لوله ای شکل و بدن آن ها بدون تقسیم است. دارای بدنی باریک استوانه ای، کوتیکول مقاوم و یک لوله ی هاضمه کامل و دائمی می باشند. این کرم ها از لحاظ منظره ی عمومی و شکل ظاهری بسیار به هم شبیه هستند. ولی گونه ها به طور متفاوت از نظر جزئیات ساختمانی و وضع طبیعی با یکدیگر اختلاف دارند. این جانوران در میان جانوران پریاخته از حیث تعداد بعد از حشرات شاید مقام دوم را داشته باشند. بسیاری از آن ها در آب یا خاک به طور آزاد زندگی می‌کنند و بسیاری دیگر نیز در بافت ها یا مایعات جانوران و گیاهان به حالت انگلی به سر می برند. گونه های مختلف در جاهای خاصی از قبیل ریشه ی گیاهان، دانه ی گندم، شیره ی حاصل از خراش‌های درخت، روده، خون و سایر اندام های بدن جانوران مسکن می گزینند. اکثر آن ها کوچک و بعضی ها بسیار کوچک اند، ولی تعدادی از آن ها تا یک متر رشد می کنند. تخم های آن ها میکروسکوپی بوده نسبت به شرایط نامساعد محیط مقاومت دارند.  بخش دوم: نرم تنان فصل پنجم: شاخه نرم تنان راسته بی صدفان: ساختمان و وضع طبیعی پارامنیا- طول بدن پارامنیا یا یک سانتیمتر و عرض بدن آن از 2 میلی متر تجاوز نمی کند. جلو بدن این حیوان قدری متورم و قطورتر از سایر نقاط بدن است. چین خوردگی پوست یا روپوش که تمام سطح بدن را می پوشاند و سلول های آن ورقه ای از پوستک را ترشح می نماید که خارک های جانور در درون آن جای می گیرد. در جلو و انتهای بدن حیوان در هر قسمت یک تکمه حساس وجود دارد. در انتهای بدن چند زائده موجود است که جانور به وسیله ی آن ها اکسیژن لازم و مورد نیاز خود را از آب به دست می‌آورد. در سطح زیرین بدن جانور شیاری یافته می‌شود که اغلب دارای مقداری جسم لزج می باشد. برآمدگی های انتهای بدن آن برجستگی‌های بالوعه ای نامیده می شود. دستگاه گوارش این جانور شامل دهان که به حفره وسیعی به نام حلق منتهی می گردد و سپس سرخنای یا مری که در سمت پشتی دو برآمدگی کوچک دارد. چهار غده بزاقی در بدن حیوان وجود دارد که یک جفت آن ها ترشحات خود را در سطح شکمی و یک جفت دیگر ترشحات خود را از سمت پشتی به داخل لوله گوارش می ریزد. قسمت وسط لوله گوارش کمی متورم شده است و معده را تشکیل می دهد. بالاخره معده به وسیله ی روده به بالوعه و مخرج مربوط می گردد.

فهرست

بخش اول: کرم ها   فصل اول: کرم ها فصل دوم: رودۀ لوله سانان یا کرم های لوله ای شکل فصل سوم: شاخه و گروه های گوناگون (متفرقه) فصل چهارم: حلقویان (کرم های حلقوی) بخش دوم: ترم تنان فصل پنجم: شاخه نرم تنان      

نویسنده: دکتر طلعت حبیبی انتشارات: دانشگاه تهران