کتاب اصول و مبانی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت - صفاری

کتاب اصول و مبانی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت تألیف محسن صفاری و دکتر داود شجاعی زاده توسط انتشارات سماط چاپ شده است.

بی تردید یکی از ابزارهایی که بواسطه آن می توان گام بزرگی در ارتقاء سلامت جامعه و بهبود کیفیت و شیوه زندگی مردم برداشت، آموزش رفتار بهداشتی و تغییر نگرش مردم و مسئولین نسبت به پیشگیری از بیماری بعنوان ابزار کلیدی توسعه اجتماعی است. با این حال، پیاده سازی اصولی تغییر و تحول مثبت در سلامت و بهداشت جامعه، نیازمند یک رویکرد منطقی و علمی، با توجه به توسعه آکادمیک اصول و فنون صحیح آموزش و ارتقاء سلامت است.

کتابی که پیش روی شماست شالوده اصلی آن یکی از پرتیراژ ترین و اصلی ترین منابعی که در دانشگاه های معتبر آمریکا و برخی کشورهای توسعه یافته به عنوان کتاب مرجع برای برنامه درسی رشته آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، تدریس می شود. اخذ شده است. بیشتر دانشجویان مبتدی، از فرصتهای شغلی، مهارتهای لازم برای اعمال آموزش بهداشت و اینکه کار کردن در موضع آموزش سلامت، شبیه چه چیزی است، بی اطلاع هستند. مجموعه فوق، برای چنین دانشجویانی به نگارش درآمده است. همچنین جهت استفاده در مراحل اولیه دوره آموزش بهداشت که هدف اصلی آن معرفی آموزش و ارتقاء سلامت به دانشجویان می باشد، طراحی شده و امید است منبع مناسبی برای علاقه مندان به این علم باشد.

کتاب "اصول و مبانی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت" مشتمل بر نه فصل می باشد: 1- دورنمای حرفه ای 2- تاریخچه سلامت و آموزش بهداشت 3- مبانی فلسفی 4- مبانی نظری 5- نقشها، مسئولتها و عرصه هایی جهت فعالیت آموزش دهندگان بهداشت 6- متون آموزش بهداشت 7- ارتباطات در آموزش بهداشت/ ارتقاء سلامت 8- نیازسنجی، برنامه ریزی و ارزشیابی برنامه های آموزشی بهداشت/ ارتقاء سلامت 9- روندهای آتی در آموزش بهداشت

 

برشی از متن کتاب

فصل اول: دورنمای حرفه ای آموزش بهداشت راهی طولانی را پیش رو خواهد داشت؛ چرا که به تازگی شروع به فعالیت نموده است. همان طور که این حرفه رشد کرده و تغییر می یابد، نقش و مسئولیت های آموزش دهندگان بهداشت نیز متحول می گردد. آموزش بهداشت ذاتاً التقاطی است و همانند یک دانش کاربردی، بدنه ی معلوماتش را از نظام های مختلفی کسب نموده است. به طور اختصاصی تر بدنه ی معلومات آموزش بهداشت، نشانگر ترکیبی از حقایق، اصول و مفاهیمی است که از علوم  زیست شناختی، رفتاری، جامعه شناختی و بهداشت نشأت گرفته ولیکن در اصطلاحاتی همچون نیازهای انسانی، ارزش های انسانی و پتانسیل انسانی مورد تفسیر و تعبیر قرار می گیرد. فصل دوم: تاریخچه ی سلامت و آموزش بهداشت در حالی که تاریخچه ی آموزش بهداشت به عنوان یک حرفه ی در حال شکل گیری، تنها به 100 سال گذشته بر می گردد، مفهوم آموزش درباره ی سلامتی و بهداشت به آغاز تاریخ بشری مربوط می شود. این فصل رویداد دانش انسانی سلامت، مراقبت از سلامت و آموزش بهداشت را از اولین یادداشت های موجود در این زمینه تا به امروز، بازگو می کند. این مبحث عمدتاً بر آفریقای شمالی و اروپا، به عنوان مناطقی که بیشترین تأثیر را در توسعه دانش سلامت و مراقبت از سلامتی در ایالات متحده بر جای گذاشته، تکیه دارد. فصل سوم: مبانی فلسفی واژه فلسفه ریشه یونانی داشته و از نظر لغوی به معنای "دوست داشتن عقل" یا "عشق به یادگیری" می باشد. اصطلاح فلسفه در این فصل به معنی بیان خلاصه ی نگرش ها، اهداف، عقاید، ارزش ها، و مفاهیم اتخاذ شده به وسیله ی یک فرد و یا یک گروه آمده است. در موقعیت آکادمیک، یک فیلسوف به مطالعه ی موضوعاتی از قبیل اخلاقیات، منطق، سیاست، مسایل ماورایی، الهیات و یا زیبا شناسی می پردازد لیکن لازم نیست که شخصی برای داشتن یک فلسفه، حتماً یک فیلسوف با مدارج آکادمیک باشد. هدف از بحث در مورد ایجاد فلسفه ی آموزش بهداشت، ارائه رساله ای در مورد "طبیعت جهان" آن گونه که در مباحث فلسفی از آن یاد می شود نیست، بلکه منظور تأکید بر اهمیت وجود یک فلسفه راهنما برای اجرای هر حرفه ای است. اگر چه به نظر می رسد واژه فلسفه اشاره به بسیاری از ابعاد فرازمینی و رمزگونه دارد، ولی در حقیقت ایجاد یک فلسفه ی کاملاً حساب شده، زمینه مفاهیم حمایت کننده ی رابطه میان نظریه و عمل را فراهم می آورد. فصل چهارم: مبانی نظری آموزش بهداشت (ارتقاء سلامت) یک عرصه ی چند نظامی از اجراست که در نتیجه تئوری و عملکرد شماری دیگر از نظام های زیست شناختی، رفناری، جامعه شناختی و دانش سلامتی، شکل گرفته است. در طی رشد و تکامل این حرفه، مبنای نظری که این حرفه بر اساس آن تشکیل شده  است، آشکارتر می گردد. در این فصل به ارائه تعاریفی از تئوری، مفهوم، ساختار، متغیّر و مدل پرداخته؛ اهمیت استفاده از تئوری در آموزش ( ارتقاء سلامت ) را توضیح داده است. یکی از تعاریف بسیار معمول تئوری همان است که گلانز، لوئیس و ریمر (2..2) با اندکی تعدیل از یک تعریف قدیمی تر از کرلینگر (1968) بیان نموده اند: " یک تئوری مجموعه ای از مفاهیم، تعاریف و پیشنهاداتی است که یک شکل سیستماتیک از رویدادها یا موقعیت ها را به وسیله مشخص کردن روابط میان متغیرها به منظور توضیح و پیشگویی این رویدادها یا موقعیت ها ارائه می نماید " فصل پنجم: نقش ها، مسئولیت ها و عرصه هایی جهت فعالیت آموزش دهندگان بهداشت اگر چه آموزش در مورد بهداشت از آغاز هوش انسانی، سرمنشاء می گیرد، لیکن آموزش بهداشت به عنوان یک حرفه هنوز مراحل نسبتاً مقدماتی خود را پشت سر می گذارد. همان گونه که یک نوزاد در طی فرآیند رشد و بلوغ، هویت شخصی خود را به دست می آورد این رشته نیز در سیر تکامل خود ویژگی های هویت بخش خود را استحصال می نماید و می توان در قالب نقش ها و مسئولیت های آموزش دهندگان بهداشت اشاره ای به هویت فعلی این حرفه داشت.

فهرست

فصل اول: دورنمای حرفه ای یک حرفه در حال شکل گیری وضعیت فعلی آموزش بهداشت الگوهای سلامت بوم شناسی سلامت میزانها امید به زندگی سال های بالقوه از دست رفته زندگی کیفیت زندگی وابسته به سلامت اجرای آموزش بهداشت مفاهیم زمینه ای این حرفه مفهوم عرصه سلامت سطوح و حدود پیشگیری نگاهی به سطوح پیشگیری از زاویه ای دیگر عوامل خطر زنجیره عفونت مدل چند علیتی بیماری سایر اصول منتخب فصل دوم: تاریخچه سلامت و آموزش بهداشت انسانهای نخستین مصریها یونانیها رومیها رنسانس عصر روشنگری قرن نوزدهم قرن بیستم بهداشت عمومی در ایران بهداشت عمومی و بهداشت نوین در ایران فصل سوم: مبانی فلسفی فلسفه چیست چرا هر فرد نیاز به فلسفه دارد اصول و فلسفه های مربوط به سلامت ایجاد یک فلسفه فلسفه های غالب در آموزش بهداشت نوین در ایران فصل چهارم: مبانی نظری تعاریف اهمیت کاربرد تئوری در آموزش/ارتقاء سلامت مدلهای برنامه ریزی تئوریها و مدلهای متمرکز بر تغییر رفتار بهداشتی برخی تفکرات نهایی در مورد تئوریها و مدلها فصل پنجم: نقشها،  مسئولتها و عرصه هایی جهت فعالیت آموزش دهندگان بهداشت مسئولیتها و قابلیتهای آموزش دهندگان بهداشت طرح ریزی برنامه های موثر آموزش بهداشت هماهنگ سازی تدارک خدمات آموزش بهداشت چند وظیفه گری مسئولیتهای بیشتر مسئولیتهای بیشتر فرصتهای بین المللی مشاغل غیرسنتی آموزش بهداشت فصل ششم: متون آموزش بهداشت انواع منابع اطلاعاتی تعیین اجزای یک مقاله پژوهشی نگارش چکیده یا خلاصه مجلات نمایه ها چکیده ها اینترنت و شبکه گسترده جهانی ارزشیابی اطلاعات اینترنتی فصل هفتم: ارتباطات در آموزش بهداشت/ ارتقاء سلامت فرایند و عملکرد ارتباط انواع ارتباط ارتباط کلامی فرا ارتباط فرایند گروه اثربخشی ارتباط عوامل تعیین کننده یک ارتباط موثر موانع ارتباط موثر تعاریف ماهیت اثرات رسانه ای حمایت رسانه ای بازاریابی اجتماعی در حوزه رسانه فصل هشتم: نیازسنجی، برنامه ریزی و ارزشیابی برنامه های آموزشی بهداشت/ ارتقاء سلامت ارزیابی نیازهای بهداشتی تعریف و انواع نیازهای بهداشتی اهداف نیازسنجی نیازهای شخص تهیه نیمرخ جامعه دیدگاه های مردمی رویکردهای اصلی نیازسنجی نیاز چه کسانی باید به حساب آید تنظیم اولیتها نگاه کلی دلایل برنامه ریزی ارزشیابی قابلیت اطمینان حساسیت سطوح ارزشیابی اندازه گیری نگرش ها ارزشیابی مدرسین فصل نهم: روندهای آتی در آموزش بهداشت تغییرات جمعیت شناختی سالمندی روندهای اجتماعی فن آوری ساختار خانواده شرایط سیاسی عرصه مدرسه عرصه محل کار عرصه مراقبت از سلامت عرصه های جایگزین

ترجمه و تألیف: محسن صفاری - دکتر داود شجاعی زاده انتشارات: سماط