کتاب قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی – کاتوزیان

کتاب قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی به تالیف دکتر ناصر کاتوزیان در نشر میزان به چاپ رسیده است.

حکمت تدوین مجموعه های قوانین، گردآوری قواعدی است که طبع و هدف مشترک دارند و ارتباط آن ها به گونه ی اندام های یک پیکر است. این مجموعه ها به طور معمول موارد اجرای مصداق های چند اصل مهم و بنیادی است؛ هر قاعده سایه بر سر دیگری دارد و روح این ترکیب و ارتباط راهنمای تفسیر هر یک از قواعد جزئی است. به بیان دیگر، هر قاعده در درون مجموعه رنگ و چهره ی آن روح مشترک را دارد و نباید به عنوان حکمی مجرد و جدا افتاده ی از اصل، مورد توجه باشد. دشواری در این است که دست یافتن به روح مشترک هر نظام مستلزم احاطه بر تمام قواعدی است که در ایجاد این مفهوم انتزاعی دخالت دارد. از این رو، دکتر کاتوزیان اقدام به تألیف این کتاب نموده اند تا دسترسی به قوانین مورد نیاز را آسان تر کند و کلیدی برای فهم و اجرای قوانین مدنی فراهم آید. قانون مدنی مجموعه ای از مواد قانونی است که اساسی ترین مقررات حاکم بر ارتباطات اشخاص با یکدیگر را در جامعه بیان می کند. قانون مدنی کشورهای مختلف معمولا قدمت زیادی دارد و به عنوان پیکره ی اصلی حقوق خصوصی کشور، کمتر دستخوش تغییرات عمده می شود و وظیفه ی اصلی این قانون تنظیم روابط قراردادی و خارج از قرارداد اشخاص جامعه است؛ اما در عمل سایر شاخه های حقوق را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. از مهم ترین مسائلی که در قانون مدنی هر کشور به آن ها پرداخته می شود می توان به قراردادها ، مسئولیت مدنی، حقوق تعهدات و خانواده اشاره کرد.

این کتاب گرانقدر در سه قسمت تنظیم گردیده است: 1- در اموال 2- در اشخاص 3- در ادلّه اثبات دعوا

از ویژگی های برجسته ی این اثر می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1- در این مجموع سعی شده است تا با مراجعه به چاپ های نخستین قانون مدنی و مقابله ی اسناد رسمی قانونگذاری، متن درستی از قانون مدنی ارائه شود. این متن با املای مرسوم کنونی نوشته و نقطه گذاری شده است تا خواندن و فهم آن آسان تر شود.

2- برای دستیابی ساده تر به حکم مورد نیاز و فراهم آمدن زمینه ی فهرست الفبایی از واژه ها اعلام، برای هر ماده عنوان ویژه ای انتخاب شده است. این کار سبب می شود تا مراجعه کننده ناچار نباشد تمام قانون را بخواند تا به حکم مورد نظر خود برسد؛ بلکه کافی فقط به عنوان ها توجه کند و با یاری گرفتن از فهرست الفبایی زودتر به مقصود برسد.

3- راهنمایی مراجع کننده به مواد دیگر قانون مدنی یا سایر قوانینی که به گونه ای در تعیین مفهوم و قلمرو ماده ی مورد نظر اثر دارد، اشاره ی گران بهایی است که نباید از آن دریغ شود. در این مجموعه از این اشاره ها و ارجاع ها فراوان است که با نشان اختصاری رک. (رجوع کنید) در زیر مواد با حروفی ریزتر آمده است و می تواند راهنمای ارزنده ای برای مراجعه کننده باشد.

4- در این اثر، قواعدی که از رویه ی قضایی استنباط شده در یادداشت های دو ستونه ی بعد از متن آمده است. این قواعد به طور معمول نقل به مضمون و همراه با نقد آن است. مرجع نقل رأی مستند رویّه نیز آمده است تا خواننده بتواند در صورت لزوم تمام آراء مبنای استنباط را نیز در مجموعه های رویّه ی قضایی یا روزنامه ی رسمی بیابد.

5- در بخش یادداشت های این مجموعه، گذشته از رویّه ی قضایی، به قواعد استخراج شده از کتاب ها و مقاله های حقوقی نیز اشاره شده است. در این یادداشت ها، نویسنده کوشیده است تا مسیر و خط اصلی نظرها با ذکر منابع آن در معرض دید خواننده قرار گیرد و به او مجال رجوع ساده به منابع اصلی را بدهد.