درباره‌ی کتاب فیزیولوژی پزشکی گایتون و هال نشر اندیشه رفیع

فیزیولوژی علمی است که هدف آن توصیف عوامل فیزیکی و شیمیایی مسئول منشا، تکوین و ادامه حیات می‌باشد. هر نوع از حیات، از ویروس ساده تا بزرگترین درخت یا انسان پیچیده، مشخصات عملکردی خاص خود را دارد. بنابراین قلمرو گسترده فیزیولوژی را می‌توان به فیزیولوژی ویروسی، فیزیولوژی باکتریایی، فیزیولوژی سلولی، فیزیولوزی گیاهی، فیزیولوزی بی‌مهرگان، فیزیولوژی مهره‌داران، فیزیولوژی پستانداران، فیزیولوژی انسانی و بسیاری از شاخه‌های دیگر تقسیم کرد.

در فیزیولوژی انسانی، ما درگیر توصیف ویژگی‌ها و مکانیسم‌های خاص بدن انسان هستیم که آن را یک موجود زنده ساخته است. این واقعیت که ما زنده می‌مانیم، عموما از کنترل ما خارج است، زیرا گرسنگی ما را وادار به جستجوی غذا می‌کند و ترس ما را وادار به جستجوی پناهگاه می‌سازد؛ احساس سرما نیز ما را وادار به جستجوی گرما می‌نماید. سایر اجبارها موجب می‌شوند که ما به جستجوی معاشرت و تولید مثل برآییم. این واقعیت که ما حس می‌کنیم، عاطفه داریم و می‌آموزیم، بخشی از این توالی خودکار است. این صفات خاص به ما اجازه می‌دهند تا در شرایط بسیار مختلفی زنده بمانیم و در غیر این صورت قادر به ادامه حیات نخواهیم بود.

فیزیولوژی انسانی، علوم پایه را با پزشکی مرتبط نموده  و عملکردهای مختلف سلول، بافت‌ها و اندام‌ها را در بطن موجود زنده‌ای به نام انسان یکپارچه می‌سازد. این یکپارچه سازی نیازمند ارتباط و هماهنگی توسط مجموعه گسترده‌ای از سیستم‌های کنترلی است که در هر سطحی عمل می‌کنند؛ یعنی از سطح ژن که سنتز مولکول‌های مختلف را برنامه ریزی می‌کند تا سطح سیستم‌های پیچیده‌ای مثل سیستم‌های عصبی و هورمونی که اعمال سلول‌ها، بافت‌ها و اندام‌های موجود در بدن را هماهنگ می‌نمایند. بنابراین، اعمال هماهنگ شده بدن انسان بسیار بیشتر از مجموع قسمت‌های مختلف آن بوده و زندگی سالم همانند شرایط بیماری متکی به این عملکرد کلی است. اگر چه تمرکز اصلی این کتاب بر فیزیولوژی طبیعی انسان است؛ اما سعی شده است تا اندازه‌ای در مورد پاتوفیزیولوژی که مطالعه عملکرد بدن در حالت بیماری بوده و اساس پزشکی بالینی است مباحثی ارائه شود.

بخشی از کتاب فیزیولوژی پزشکی گایتون و هال نشر اندیشه رفیع (جلد 1)

گلبول‌های قرمز خون (اریتروسیت‌ها)

عملکرد اصلی گلبول‌های قرمز خون که اریتروسیت هم نامیده می‌شوند، انتقال هموگلوبین است. هموگلوبین اکسیژن را از ریه‌ها به بافت‌ها حمل می‌کند. در برخی حیوانات پست‌تر، از جمله بسیاری از بی‌مهرگان هموگلوبین به صورت پروتئین آزاد در پلاسما گردش می‌کند، نه به صورت محصور در گلبول قرمز. اگر هموگلوبین در پلاسمای انسان آزاد باشد. هر بار کخ از مویرگ‌ها می‌گذرد، 3 درصد آن به فضاهای بافتی نشت می‌کند یا از طریق غشای گلومرولی کلیه وارد فیلترای گلومرولی می‌گردد. بنابراین هموگلوبین باید در داخل گلبول‌های قرمز باشد تا بتواند عملکردهای خود را در انسان به طور موثری به انجام برساند.

گلبول‌های قرمز در کنار انتقال هموگلوبین، وظایف دیگری نیز دارند: مثلا آنها دارای مقدار زیادی کربنیک انهیدراز هستند که واکنش میان آب و co2  برای ساخت اسید کربیک را کاتالیز کرده و سرعت این واکنش‌پذیر را چندین هزار برابر می‌کند. سرعت زیاد واکنش فوق این امکان را می‌دهد که آب موجود در خون با مقدار زیادی دی‌اکسیدکربن واکنش دهد و آن را به شکل بی‌کربنات از بافت ها به ریه‌ها منتقل نماید، که در ریه‌ها مجددا به co2 تبدیل و به عنوان یک ماده دفعی بدن در فضا پخش می‌شود. هموگلوبین موجود در گلبولهای قرمز، یک بافر اسید- باز عالی است (چنان که درباره اکثر پروتئین‌ها صادق است)، بنابراین گلبول‌های قرمز مسئول قسمت اعظم قدرت بافری خون کامل هستند.

کتاب فیزیولوژی پزشکی گایتون و هال (جلد 1)، اثر جان ادوارد هال با ترجمه و ویرایش دکتر حوری سپهری، دکتر زهرا قاسم‌زاده و علی راستگار فرج‌زاده توسط انتشارات اندیشه رفیع به چاپ رسیده است.