کتاب عهد قاجار اثر ونسا مارتین

درباره کتاب عهد قاجار

بنای این کتاب بر دو پرسش است؛ یکی مهم تر از آن دیگری ولی هردو وابسته به هم‌‌. پرسش اصلی این است که چگونه کشوری به وسعت ایران توانسته استقلال خود را حفظ کند و در خلال صدها سال_ در قرن سیزدهم و قبل از آن_ خود را از تسلط بیگانه برکنار دارد. پاسخ این پرسش را تا حدی باید در توانایی ایران سراغ کرد به عنوان حکومتی میانجی در ایجاد موازنه میان منافع و هم چشمی های انگلستان و روسیه. از اوایل قرن سیزدهم، شاهان و حکومت های ایران در به بازی گرفتن یک قدرت علیه قدرت دیگر ورزیده شدند. اما چنین  حیله و شگردی در یک خلا قدرت به کار نمی آمد. ایران همچنین می توانست خود را از تصرف بیگانه در امان دارد، چون برای دور داشتن قدرت های خارجی از روش های چانه زنی و مذاکره بهره می گرفت. اما آنچه مخصوصا به موضوع کتاب حاضر بیش تر ربط دارد این است که ایران به واسطه ی یک انسجام درونی، که از یک نظام پیچیده ی مذاکره و توافق ناشی شده بود، قدرتی به دست آورده بود که اسباب استمرار حیاتش را فراهم می کرد. این امر به نوبه ی خود قشون ناچیز درآمد اندک حکومت مرکزی را جبران می کرد.

در این کتاب بحث از این است که حکومت قاجار در مهار اتباع خود فقط به استفاده از زور متکی نبود، بلکه به همان اندازه_ یا شاید بیش از آن _ به توافق با آنان اتکا داشت و این توافق بیش از آن که زبانی باشد عملی بود و خود از یک نظام پیچیده ی موازنه سرچشمه می گرفت. این نظام موازنه هم به نوبه ی خود متکی به تمامی قشرهای مردمی بود که در مذاکرات سیاسی وارد می شدند و بین خودشان و بین دولت و خودشان دائم به چانه زنی مشغول بودند. حکومت قاجار متکی به زور نبود؛ متکی به مذاکره هم بود و این مذاکرات به واسطه ی تمهیداتی پیش می رفت که میان فقیر و غنی جاری بود. نقش نجبا و خواص در سیاست را تا حدی شائول بخاش، حامد الگار و عباس امانت بررسی کرده اند.‌ …

کتاب عهد قاجار به قلم ونسا مارتین و ترجمه ی حسن زنگنه در نشر ماهی به چاپ رسیده است.