کتاب شرح چهل حدیث (اربعین حدیث)

برشی از متن کتاب

در توجیه عرفانی از آیه ی شریفه

بدان که از برای آیه ی شریفه توجیهی است بر مشرب اهل عرفان و مسلک اصحاب قلوب، که برای ذکر آن لابدیم  از ذکر «فتوحات ثلاثه» متداوله ی نزد آن ها. پس گوییم که «فتح» در مشرب آن ها عبارت است از گشایش ابواب معارف و عوارف و علوم و مکاشفات از جانب حق بعد از ان که آن ابواب بر او مغلق و بسته است. مادامی که انسان در بیت مظلم نفس است و بسته به تعلقات نفسانیه است، جمیع ابواب معارف و مکاشفات به روی او مغلق است؛ و همین که از این بیت مظلم به قوت ریاضات و انوار هدایات خارج شد و منازل نفس را طی کرد، فتح باب قلب به روی او شود و معارف در قلب وی ظهور کند و دارای مقام «قلب» گردد. و این فتح را «فتح قریب» گویند زیرا که این اول فتوحات و اقرب آن ها است. و گوینده اشاره بدین فتح است قول خدای تعالی: «نصر من الله و فتح قریب». البته با یاری و نصر خداوند و نور هدایت و جذبه ی آن ذات مقدس این فتح و سایر فتوحات واقع می شود و مادامی که سالک در علم قلب است و رسوم و تعینات قلبیه در او حکم فرما است باب اسماء و صفات بر او مغلق و منسد است.

و پس از آن که به تجلیات اسمائی و صفاتی رسوم عالم قلب فانی شد و آن تجلیات صفات قلب و کمالات آن را افنا نمود «فتح مبین» رو دهد، و باب اسماء و صفات به روی او مفتوح گردد و رسوم متقدمه ی نفسیه و متاخره ی قلبیه زائل و فانی شود و در تحت غفاریت و ستاریت اسماء مغفور گردد. و گویند: اشاره به این فتح است قول خدای تعالی «انا فتحنا لک فتحا مبینا * لیغفر لک الله ما تقدم من ذنبک و ما تاخر». ما فتح آشکارای عالم اسماء و صفات را بر تو نمودیم تا در تحت غفاریت اسماء الهیه ذنوب نفسیه ی متقدمه و قلبیه ی متاخره مغفور شود. و این فتح باب «ولایت» است.

و مادامی که سالک در حجاب کثرت اسمائی و تعینات صفاتی است، ابواب تجلیات ذاتیه به روی او مغلق است. و چون تجلیات ذاتیه ی احدیه برای او شود و جمیع رسوم خلقیه و امریه را فانی نماید و عبد را مستغرق در عین جمع نماید، «فتح مطلق» شود و دنب مطلق مغفور گردد؛ و با تجلی احدی ذنب ذاتی، که مبدا همه ی ذنوب است، ستر شود. «وجودک ذنب لا یقاس به ذنب» و گویند اشاره به این فتح است قول خدای تعالی: «اذا جاء نصر الله و الفتح»…