کتاب سه بعدی زیست شناسی 3 دوازدهم [12] / نشر الگو (جلد اول)

برشی از متن کتاب

نکات سرعت و مقدار پروتئین سازی

1. سرعت و مقدار پروتئین سازی یاخته ها بستگی به نیاز یاخته به آن پروتئین دارد.
2. جالب است بدانید که محل رونویسی و ترجمه در پروکاریوت‌ها یکسان است و هر دو در سیتوپلاسم صورت می‌گیرد و از طرفی طول عمرRNA پیک پروکاریوتی نیز کم می‌باشد، پس می‌توان شروع ترجمه از یک رشته mRNAرا حتی قبل از پایان رونویسی آن مشاهده کرد. یعنی در حالی که هنوز آنزیمRNA پلیمراز در حال رونویسی mRNA از روی DNA می‌باشد، ریبوزوم از روی همین RNA پیک در حال شروع ترجمه و پروتئین سازی می‌باشد.
3. هرگاه یک یاخته در یک زمان نیاز به تعداد زیادی از یک پروتئین خاص داشته باشد، در این حالت به طور هم‌زمان، چند ریبوزوم در کنار هم روی یک mRNA در حال ترجمه قرار می‌گیرند تا تعداد بیشتری از یک پروتئین در یک زمان ساخته شود. به این حالت قرارگیری ریبوزوم ها به صورت یک مجموعه کنار هم «اجتماع ریبوزوم ها روی mRNA » می‌گویند. در این حالت مانند تسبیحی که هر دانه آن یک ریبوزوم است، یک نخ که همان mRNA می‌باشد از درون آنها عبور می‌کند و همگی در حال ساخت یک نوع رشته پلی پپتید هستند. بدیهی است که هر ریبوزومی که زودتر ترجمه را آغاز کرده است RNA درازتری دارد و به کدون پایان نزدیک‌تر است. در این حالت رشته‌های پلی پپتیدی از کوتاه به دراز در حال ساخته شدن می‌باشند. در همین حالت امکان دارد خود mRNA نیز در حال رونویسی شدن از روی ژن مورد نظر خود باشد. (خلاصه هر کی هم‌زمان در حال فعالیت خود می‌باشد!! )
4. در یوکاریوت‌ها نیز همانند پروکاریوت‌ها می‌توان اجتماع ریبوزوم ها را مشاهده کرد، ولی دقت کنید که فرآیند رونویسی آنها در هسته و ترجمه در سیتوپلاسم صورت می‌گیرد. پس برخلاف پروکاریوت‌ها، نمی‌توان هم‌زمان که mRNA در هسته در حال ساخته شدن است، ریبوزوم روی آن ترجمه را آغاز کند.
5. در یوکاریوت‌ها عمر mRNAها به اندازه پروکاریوت‌ها کوتاه نمی‌باشد. یاخته یوکاریوتی دارای ساز و کارهایی برای حفاظت از mRNA خود در برابر تخریب (فعالیت نوکلئازی) می‌باشد و فرصت بیشتری برای پروتئین سازی وجود دارد. البته در یوکاریوت‌ها نیز می‌توان در سیتوپلاسم مجموعه‌ای از ریبوزوم‌ها را مشاهده کرده که هم‌زمان در حال ترجمه یک رشته پلی پپتید از روی یک mRNA می‌باشد.
6. گویچه‌های قرمز انسان ابتدا که در مغز استخوان ساخته می‌شوند؛ هسته دارند ولی سپس هر چه به بلوغ خود نزدیک‌تر می‌شوند، هسته خود را به تدریج از دست می‌دهند. گویچه قرمز بالغ در خون هسته ندارد، پس عمل همانندسازی و رونویسی ندارد و هر چه RNA نیاز داشته است باید تا بالغ شدن در خود ذخیره کند. سپس می‌تواند به مقدار مورد نیاز خود، طی عمل ترجمه از روی mRNAها، پروتئین‌های مورد نیاز خود مانند هموگلوبین، کربنیک انیدراز و … را بسازد.