کتاب جرم شناسی – پیکا | نجفی ابرندآبادی

برشی از متن کتاب

فصل دوم: علم مجرم

1- رویکرد انتقادی سازنده

ایرادهایی که جرم شناسی گاه با آن روبرو می‌شود را می‌توان با این توضیح تبیین کرد که به طور کلی سطوح مختلفی در خصوص تلقی از جرم در جامعه وجود دارد.

نخستین سطح به افکار عمومی مربوط است. هانری ژولی،  مطالعه ای درباره جرم، در سال 1888 چنین نتیجه‌گیری کرد که «نگرانی اصلی مردم نسبت به بزهکاران این است که خود را از شر آن ها راحت کنند یا اینکه جامعه، آنان را از شر بزهکاران آسوده نماید». این جمله امروز نیز همچنان موضوعیت و مشروعیت خود را حفظ کرده است. ناگفته پیداست که افکار عمومی قادر است ورایِ این واکنش غیر عادی مبتنی بر طرد مجرمان، بِروَد. ولی، در عین حال، در کنار قوانین، یک مفهوم مردمی از جرم وجود دارد که بیشتر شهودی (درونی) است تا مستدل و سنجیده. دل نگرانی برای امنیت، که همراه با ملاحظات اخلاقی است، اغلب اجازه نمی دهد تا از سطح غریزی فراتر رفت. در عین حال، این واکنش غیر ارادی طرد جرم است که مبنای واکنش اجتماعی محسوب می‌شود.

سطح دوم، مربوط به نهادها، یعنی عدالت کیفری، پلیس و به طور کلی تر کلیه واحدهای مسئول حفظِ نظم عمومی و نهاد متولی اجرای ضمانت اجراهای کیفری است. مأموریت‌ های نهادهای پیش‌گفته روشن است، ولی اجرای آن ها اغلب دشوار است. برداشت و تلقی جرم در این سطح، بیشتر حقوقی و فنّی است، بنابراین جایی برای تحلیل باقی نمی گذارد؛ در واقع اِعمال قوانین و عملکرد نهادها، در این سطح مهم می نماید.

سطح سوم، برعکس، به رویکرد انتقادی و بزهکاری و سیاست توصیه شده یا در دست اجرای – پیشگیری و سرکوبی مظاهر این بزهکاری مربوط می شود. رویکرد جرم شناختی، در این سطح قرار می گیرد. این رویکرد در ظاهر ممکن است آسان ترین به نظر آید، ولی درواقع حساس‌ترین رویکرد است. جرم شناسی، برای افکار عمومی اغلب ناشناخته بوده و در عین حال با بی‌اعتمادی و تردید مسئولان عدالت کیفری روبه رو است.

این جدایی بین جرم شناسان و تصمیم‌گیران در سطوح مختلف نظام کیفری، تا اندازه زیادی پیامد ارتباطات نامطلوب و فقدان دوره آموزشی مشترک بین دانشگاه، تحقیقات و رویه عملی پلیس و دستگاه قضایی است. اگرچه مسئولیت ‌ها در قلمرو تحقیقات و در نظام کیفری متفاوت اند، ولی در عین حال مکمل یکدیگر نیز هستند.