کتاب ترجمه و تبیین شرح اللمعه (قصاص، دیات) – شهید ثانی

کتاب ترجمه و تبیین شرح اللمعه شهید ثانی (قصاص و دیات) به قلم دکتر علی شیروانی توسط انتشارات دارالعلم به چاپ رسیده است.

نحوه قصاص نفس

قصاص تنها با شمشیر انجام می‌شود و با آن گردن حانی را می‌زنند و نه غیر آن، در صورتی که جانی سر مجنی علیه را از تن جدا کرده باشد، وگرنه در جواز آن تامل است، زیرا از یک سو، استیفای نفس در برابر نفس صدق می‌کند ( و بنابراین زدن گردن او جایز می‌باشد) و از سوی دیگر، بیش از مقدار لازم استیفا شده است، ( چون جانی سر مجنی علیه را جدا نکرده است) و حرمت انسان پس از مرگش نیز باقی است. علامه در قواعد قول به منع از بریدن سرجانی را نزدیک به صواب شمرده است.

مثله کردن جانی یعنی بریدن بعضی از اعضای او ( جایز نیست، اگرچه او مقتول را مثله کرده باشد یا آنکه او را با غرق کردن، سوزاندن و یا انداختن جسم سنگینی بر وی کشته باشد)، بلکه در تمام این موارد قصاص با شمشیر صورت می‌گیرد. ابن جنید گفته است جانی را می‌توان به همان صورت که مقتول را کشته است، کشت، به خاطر آیه ” پس هر کس به شما ستم و تعدی کند شما نیز مثل آن را بر او روا دارید.”

این قول نیکو و موجه است البته اگر اجماع برخلاف آن نباشد.بنابر قولی که قائل آن شیخ در نهایه و اکثر متاخرین هستند، در صورتی که جانی علاوه بر قتل، اعضای مقتول را نیز بریده باشد، ( اگر جانی ضربات متعدد بر نقتول وارد ساخته، به گونه‌ای که با یک ضربه مثلا دستش را قطع کرده و با ضربه دیگر او را کشته باشد)، ابتدا قصاص در عضو می‌شود، مثلا دستش را قطع می‌کنند، و سپس قصاص در جان می‌شود. چون این کار او به منزله جنایات متعدد است و با جنایت نخست او قصاص واجب شده است و پس از آن با استصحاب، حق قصاص ابقا می‌شود، و اگر این کار با یک ضربه صورت گرفته باشد ( مثلا با همان ضربه‌ای که دستش را قطع کرده، او را به قتل رساند)، جانی فقط کشته می‌شود و چیزی بیش از آن بر او نیست.

(برشی از متن)