کتاب بیان | سیروس شمیسا

برشی از متن کتاب

تشبیه و استعاره ملاحظات فلسفی هم دارند و لذا برخی از فیلسوفان که در فلسفه زبان کار می کنند در این گونه مباحث وارد شده اند و یک بر اینکه آیا تشکیل دروغ است یا راست وقتی می‌گوییم و می‌گوییم حتی به دروغ است و گران که وجه شبه ایران کنیم و بگوییم به نظر من در بلند است در این صورت جمله می‌توانند به اعتباری راست باشد زیرا چنانکه در مبحث که در آن آمده است یک نظام معتزلی است که صدق مطابقت کلام با اعتقاد متکلف و کذب مخالف آن با اعتقاد متکلم است و در این قضیه مطابقت با واقع نقشی ندارد. لذا تشبیه به اعتبار وجه شبه راست است حقیقت ادعایی و ممکن است دیگران اقناعا از آن را بپذیرند. هرچه تشبیه دروغی تر باشد ادبی تر و هرچه راست تر باشد متعارف تر است به حدی که اگر راست راست باشد دیگر تشبیه نیست و اگر دروغ دروغ باشد یعنی وجه شبه مقنع باشد تشبیه  مردود است. اگر بگوییم شیری را در تشک کشتی دیدم دروغ است اما اگر به جای شیر پهلوانی بگذاریم راست می شود. اما پهلوان و شیر از یک جهت به هم شبیه اند و از ده ها جهت متفاوت و لذا استعاره هم همچون تشبیه هم راست است و هم دروغ. شبیه به این بحث است که آیا تشبیه مجاز است یا خیر؟ به نظر من تشبیه مجاز مرکب است و لذا وقتی استعاره هم می شود مجاز است. علاقه شباهت است، اما قرینه کدام است؟(فلسفه تشبیه)