کتاب اعتقادات شیخ بهایی – جویا جهانبخش

برشی از متن کتاب

ادهم در آثارِ خویش عمومِ غافلان و دنیا پرستان را مورد انتقاد و نکوهش قرار داده است، لیک آماجِ اَصلیِ وی دو گروه اند:《صوفیانِ بی درد و ملّایانِ بی عقل.. که به وصله ی قالِ بی حال و علمِ بی عَمَل به سالوسی و زَرّاقی و رفع تکلیف به نام توحید و بی تکلّفی به راه روند و به مرضِ طبعِ صغیر و کبیر اَهل دنیا معاش گذرانند و کارِ اَخذ و جَر را رونق دهند و بازار اعتبار بیمقدار را بیارایند.》او این دو گروه را مایه ی بدنامی عالمان و صوفیان می دانَد و بخشِ معتنابهی از نگارشهایِ خود را به نقدِ اَحوال و اقوالِ 《 واعظانِ نادان و عالمان جاهل و درویشان و صوفیان بیحال که از علم و دانش و تصّوف و سلوک به نام و لباس قَناعت کرده…و از معنی به صورت راضی شده و فریفته ی جیفه ی دنیایِ غدّارِ سحّارِ مکّار گشته》اند، اختصاص داده است. ادهم علی الخصوص این را که گروهی از این گمراهان می کوشند از راه تمسّک به 《اَحادیثِ موضوعه و اَقاویل کاذبه》 رفتارهایِ دنیا پرستانه ی خود و مخدمانشان را مُوِجَّه و مَشروع و مَاجور نشان دهند، سخت بر می آشوبد و می کوشد تا چهره ی راستینِ این جماعت- یا به تعبیرِ خودش:《 کشیشانِ بهشت فروس و طالبان دجّالِ بدحال و نایبان اِبلیسِ پُرتلیس》- دا به نمود آرَد و رسواشان سازَد. او در آثارش از این سخن می دارد که اکنون باید به ماتمِ شریعت و طریقت نشست که هر دو از دست رفته اند و می نویسد: 《عزیزی می گوید: پیشتر از این جمعی بوده اند، نه شیخ و نه مُلّا و نه مُفتی و نه صوفی، از این همه اَرفَع و اَعلی، یَبتَغُون فضلاً مِنَ الله وَ رِضوانا؛ اکنون دونان اند، آن زبونان به جایِ این عزیزان در کارند. از نکبت این خسیسان و خبیثان، نه در خلوت فیضی ماند و نه در شهر خیری. مسجد از حضور مجهور است و نور از خانقاه دور، و بویِ آزادی از هیچ وادی نیاید.