کتاب آموزش نجوم با تحقیق و کاردستی - اسپانوس

کتاب آموزش نجوم با تحقیق و کاردستی اثر مشترک اس. آی. اسپانوس و اچ. تی. زناکیس با ترجمه ی مائده فضل علی زاده در انتشارات سبزان به چاپ رسیده است.

نجوم یکی از قدیمی‌ترین علومی است که به دانش بررسی موقعیت، تغییرات، حرکت و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی پدیده‌های آسمانی هم‌چون ستاره‌ها، سیاره‌ها، دنباله‌دارها و کهکشان‌ها گفته می‌شود و منشأ تمام این موارد، خارج از جو زمین است. آثار پیدایش نجوم به روزگار ماقبل تاریخ برمی‌گردد و با زندگی گونه‌های مختلف بشری گره خورده است. از همان زمان که مردمان قدیم، حرکت خورشید و ستارگان را دنبال می‌کردند، تا همین امروز، هر چیزی که در مورد این علم یاد گرفتیم، دید ما را نسبت به جایگاه انسان در جهان تغییر داده است. نجوم به‌تدریج به‌قدری پیشرفت کرده، که راهی برای فیزیک نجومی باز کرده است. گرانش، ذرات اولیه سازنده ماده و پیدایش فضا و زمان، برخی از موضوعاتی هستند که در نجوم عنوان شده‌اند. حتما آزمایش‌هایی که در هنگام تحصیل برای درس علوم انجام می‌دادید به خاطر دارید؛ این آزمایش‌ها به‌قدری در یادگیری درس تاثیرگذار بودند که مطالب، سال‌های سال در ذهن باقی می‌ماندند. این کتاب با تحقیق و کاردستی سعی دارد آموزش کاملی از نجوم را به تمام دانش‌آموزان، معلمان و همه افراد علاقه‌مند به نجوم ارائه دهد. کتاب در شش بخش تنظیم شده که بخش اول با بیان راه‌کارهایی برای انجام کار عملی شروع می‌شود. بخش دوم به موضوعات تخصصی مشاهده آسمان پر ستاره می‌پردازد. بخش سوم ابعاد و فواصل سیستم زمین و ماه را اندازه‌گیری می‌کند. بخش‌های چهارم و پنجم به مشاهده و اندازه‌گیری پارامترهای منظومه شمسی می‌پردازند و در بخش آخر پروژه‌هایی برای هر کدام از مباحث در نظر گرفته شده است که به تکمیل یادگیری نجوم کمک می‌کند.

فهرست

پیش‌گفتار مؤلفان مقدمه بخش اول: مشاهده و اندازه‌گیری آسمان با کاردستی و ابزارهای ساده بخش دوم: تماشای آسمان پرستاره بخش سوم: ماهواره طبیعی ما، ماه بخش چهارم: خورشید، زمین و فصل‌هایش بخش پنجم: منظومه شمسی ما و قوانین آن بخش ششم: کیهان پیوست‌ها فهرست اسامی

برشی از متن کتاب

به کمک یک چتر، آسمان نمای واقعی بسازید. از زمان ماقبل تاریخ. آشنایی با آسمان پرستاره و حرکت اجرام سماوی فرآیندی طبیعی بوده که با خلقت بشر همراه بوده است. امروزه حقیقت چیز دیگری است. با تغییر سبک زندگی بشر به شهرنشینی یعنی محیط‌هایی که در آن‌ها نورهای شب و افق غالب است، این امکان برای اکثریت افراد از بین رفته است. انسان‌ها امروزه برای آشنا کردن خودشان با جهان سماوی، به طور گسترده از ادواتی برای شبیه‌سازی آسمان، که به عنوان آسمان‌نما شناخته می‌شوند، استفاده می‌کنند. در ادامه این فعالیت، شما نقشه‌ای از آسمان را با ابزارهای ساده خواهید ساخت که با چرخش آن می‌توانید حرکت روزانه ستارگان در آسمان را ایجاد و تماشا کنید و با آن‌ها آشنا شوید. ادعا نمی‌کنیم آسمان‌نمایی که ما قرار است بسازیم، با ساختاری که در ادامه گفته شده، به شکوهمندی یک آسمان‌نمای معروف باشد. این وسیله با مصالحی ساده ساخته شده است و حرکت کره سماوی را از نگاه یک ناظر زمینی شبیه‌سازی می‌کند. این وسیله راهنمایی برای درک چگونگی اساسی آسمان، مانند طلوع و غروب ستاره‌ها و صورفلکی و موقعیت نسبی آن‌ها در آسمان خواهد بود. وسایل مورد نیاز:

1. یک چتر سیاه با اندازه دلخواه
2. لاک غلط‌گیر

تصویر شکل 1 آسمان نیم‌کره شمالی را در مقیاس کامل نشان می‌دهد، هر چند که یافتن چتری به صورت نیم‌کره کامل بسیار مشکل است. در حقیقت، چترهای معمولی خیلی کم‌تر باز می‌شوند. پس باید بازشدگی چتر را تعیین کنیم، تا بفهمیم چه بخشی از آسمان را بر روی آن تصویر خواهیم کرد. با یک پرگار، بازشدگی چتر را بر حسب درجه (مثلا 48) تعریف می‌کنیم؛ همان‌طور که تصاویر نشان می‌دهد چتر در این تصاویر شعاع 52 سانتی متری دارد که روی سطح آن اندازه‌گیری شده است. برای رسم، یک فاصله 50 سانتی متری معادل 40 درجه در امتداد شعاع انتخاب می‌کنیم و آن را به 5 قسمت مساوی تقسیم می‌کنیم. هر 10 سانتی متر یا معادل آن 8 درجه یک علامت می‌گذاریم. سپس با کمک یک نقشه آسمان، مختصات ستاره‌های اصلی و صور فلکی بر حسب درجه و زاویه بعد را تعیین می‌کنیم و ستارگان را با لاک غلط‌گیر به صورت نقطه‌های سفیدی نمایش می‌دهیم. چتر را همان‌طور نگه می‌داریم و محور آن را در جهت عقربه‌های ساعت می‌چرخانیم. با این کار، حرکت ستارگان در کره سماوی را شبیه‌سازی می‌کنیم.

(پروژه، آزمایش، کار عملی) مولفان: دکتر اس. آی. اسپانوس - دکتر اچ. تی. زناکیس مترجم: مائده فضل علی زاده ویراستار علمی: دکتر مهدی خاکیان قمی انتشارات: سبزان