کتاب شاهنشاه اثر ریشارد کاپوشچینسکی

بخشی از کتاب شاهنشاه

نفت عواطف و امیدهای شگفتی را بر می انگیزد، چون پیش از هر چیز وسوسه ای است عظیم، وسوسه ی آسودگی، ثروت، دوام، بخت، قدرت. مایعی است کثیف و بدبو که از سر لطف به آسمان فوران می کند و باز همچون بارانی از اسکناس خش خش کنان بر زمین می بارد. کشف و تصاحب منبعی نفتی به این می ماند که پس از کاوش های زیرزمینی دور و دراز، ناگهان به گنجینه ای شکوهمند بربخوری. نه فقط پولدار می شوی، بلکه یقینی غریب و شهودی نیز در جانت می نشیند، یقین به این که قدرتی برتر تو را از لطف و عنایتش بهره مند کرده، بزرگوارانه بالاتر از دیگران نشانده و برگزیده و عزیز کرده ی خود ساخته. عکس های زیادی لحظه ی اولین فوران نفت از چاه را ثبت کرده اند: مردم از خوش حالی بالا و پایین می پرند و اشک ریزان همدیگر را در آغوش می کشند. نفت آدمی را به توهم یک زندگی به کل متفاوت می اندازد، زندگی ای خالی از کار، زندگی ای بی خرج و مخارج.

نفت منبعی است که هوش از سر آدمی می برد و چشمان او را تار می کند. مردم کشورهای فقیر مدام با خود فکر می کنند: خدایا کاش نفت داشتیم! مفهوم نفت دقیقا بیانگر رویای ابدی آدمی برای رسیدن به ثروت از گذر یک پیشامد خوش نامنتظر است، از گذر بوسه ی بخت، نه عرق ریختن، زجر کشیدن و جان کندن. از این نظر، نفت قصه ای است از قصه های پریان و مثل همه ی قصه های پریان دروغ است‌. نفت ما را از چنان غرور و نخوتی پر می کند که کم کم باورمان می شود می توانیم به راحتی بر موانع صعب همچون زمان نیز فائق شویم‌. واپسین شاه می گفت با نفت ظرف یک نسل امریکای دوم را می سازم! البته هیچ وقت نساخت.

نفت عامل مهم و قدرتمندی است اما معایب خودش را هم دارد. نفت جای فکر یا شعور را نمی گیرد. یکی از فریبنده ترین ویژگی هایش برای حاکمان تقویت قدرت است. نفت، بی آنکه لازم باشد جماعت زیادی را به کار بگیری، سودهای کلان نصیبت می کند‌. نفت مشکلات اجتماعی کمی به دنبال دارد، چون نه پرولتاریایی عظیم به بار می آورد و نه بورژوایی پر شمار. بنابراین دولت، بی آنکه سودش را با کسی تقسیم کند، می تواند مطابق فکر و میل خودش از شر باقی مشکلات خلاص شود. وزرای کشورهای نفتی را نگاه کنید ببینید چطور سرشان را بالا می گیرند و چه احساس قدرتی می کنند. آن ها، این خدایان انرژی، تصمیم می گیرند که ما فردا سوار ماشین خواهیم بود یا پیاده گز می کنیم‌. و رابطه ی نفت و مسجد؟ این ثروت نوظهور چه نیرو و شوکت و اعتباری به دین کشورش، به اسلام، بخشیده است، دینی که در این دوره بسط و رونقش شتاب گرفته است و پیوسته توده های مومنان نوکیش را جذب خود می کند. ...

کتاب شاهنشاه به قلم ریشارد کاپوشچینسکی و ترجمه ی بهرنگ رجبی در نشر ماهی به چاپ رسیده است.

• نویسنده: ریشارد کاپوشچینسکی
• مترجم: بهرنگ رجبی
• انتشارات: ماهی