کتاب روان شناسی تجربی کاربردی - گنجی

کتاب روان شناسی تجربی کاربردی تالیف دکتر حمزه گنجی توسط انتشارات بعثت به چاپ رسیده است.

روانشناسی تجربی یا آزمایشی با استفاده از روش های علمی، فرایند های زیستی و شناختی رفتار موجود زنده، به ویژه انسان را مورد مطالعه قرار می دهد. اثر حاضر نیز با پرداختن به این شاخه از علم روانشناسی، سعی در ارائه آزمایش های کاربردی در این زمینه نموده است. کتاب حاضر در ابتدا به مباحث پایه ای و اولیه سازمان دهی آزمایش ها می پردازد تا درک بهتری نسبت به موضوع و چگونگی انجام دادن آن ها به خوانندگان ارائه دهد، سپس دوازده آزمایش را در ادامه گنجانده است. فصل های آموزشی این اثر عبارتند از: 1. سازماندهی آزمایش ها: در هر آزمایش روانشناسی، متغیر وابسته عبارت است از یک رفتار که معمولا با حرف R نشان داده می شود. کلمه رفتار در معنای بسیار گسترده به کار می رود و در نتیجه می تواند واکنش ارگانیسم، پاسخ کلامی و فعالیت های کم و بیش پیچیده او را دربر گیرد. رفتار عبارت است از واکنش یک شخصیت (P) به یک موقعیت (S) و به طور خیلی کلی می توان نوشت:

R = f(S , P)... 1. اثر آگاهی از نتایج بر عملکرد: رفتار انسان در هر لحظه، به طور ضمنی یا صریح، تابع اطلاعاتی است که از یک موقعیت به دست می آید. اگر اطلاعات تغییر کند، رفتار نیز به تبع اطلاعات، تغییر می یابد. اگر فردی نسبت به رفتاری که انجام می دهد آگاهی یابد، به تناسب نوع آگاهی، رفتار وی تغییر خواهد کرد...

2. اندازه گیری زمان های واکنش: زمان واکنش یعنی مدت زمانی که طول می کشد تا یک فرد به طور ارادی به یک محرک کم و بیش پیچیده پاسخ دهد. از آنجا که زمان واکنش به عنوان یک آزمون دقت و ثبات دقت به کار می رود، اندازه گیری آن در بیشتر آزمایش ها ضرورت پیدا می کند...
3. تلاش و خستگی: کیفیت کار به عواملی مثل انگیزش، دقت و فعالیت های متناسب اندام های بدن بستگی دارد. وقتی خستگی شروع می شود، این عوامل بتدریج نوسان پیدا می کنند و عملکرد را تحت تاثیر قرار می دهند...
4. اثر کار مضاعف و حواس پرتی بر کارآمدی: آمادگی انسان، بر حسب اینکه چه زمینه ای را دربر بگیرد، از استعداد های ذهنی، حسی- حرکتی و... صحبت می شود. عملکرد های کلی مثل دقت و قضاوت همچنین عملکرد های جزئی مثل مهارت برای خطاطی و نقاشی را می توان جزء استعداد ها به حساب آورد...
5. تضاد و پس تصویر ها: برای نشان دادن این که اثر یک تحریک مستقل از متن زمانی آن هم نیست، می توانیم عدم توانایی دید کامل به هنگام عبور از تاریکی به روشنایی یا بالعکس، و تصحیح پشت سر هم اوراق امتحانی به وسیله ارزشیابی ها را مثال بزنیم...
6. خطای بینایی و رابطه آن با سن: احساس در اصل یک فرایند زیستی، یک واکنش ویژه دستگاه گیرنده نسبت به تحریکات محیطی است. این واکنش به صورت کاملا مستقیم به عضو حسی و تنها به صورت غیرمستقیم به محرک بستگی دارد...
7. اندازه گیری حافظه یادگیری از راه کوشش و خطا: فراموشی می تواند علت های متعدد و متفاوتی داشته باشد. از میان این علت ها می توان تداخل و عدم استفاده از یادگیری ها را نام برد. تداخل پدیده ای است که طی آن حافظه مربوط به یک فعالیت، در اثر یک فعالیت دیگر، تضعیف شود که این خود بر دو نوع می باشد: تداخل یادگیری های قبلی در یادگیری های بعدی و بالعکس...
8. مقایسه یادگیری توزیعی و یادگیری فشرده: در کتاب های روانشناسی، علت اثر بخشی یادگیری توزیعی چنین تبیین شده است: تمرین فشرده یا متراکم موجب خستگی آزمودنی می شود؛ استراحت بین آموخته ها، موجب تثبیت آن ها می گردد، بدین ترتیب که آزمودنی، به هنگام استراحت، خطا های خود را اصلاح می کند یا آن ها را به فراموشی می سپارد...
9. تداخل یادگیری های بعدی در یادگیری های قبلی: حافظه بلند مدت اطلاعاتی را دربر می گیرد که بیشتر از چند دقیقه در حافظه باقی می ماند و حتی برخی از آن ها می تواند تا آخر عمر از حافظه بیرون نرود. مثلا تعداد زیادی از خاطرات دوران کودکی، که مدت بسیار کمی طول کشیده است، تا پایان زندگی همچنان زنده می ماند...
10. یادگیری ارادی و یادگیری اتفاقی: در چشم انداز نگرش نسبت به یک کار و رغبتی که یک فرد نسبت به آن پیدا می کند، معمولا دو نوع یادگیری تشخیص داده می شود: یکی ارادی و دیگری اتفاقی. یادگیری ارادی یعنی با قصد و نیت قبلی اقدام به آموختن کردن و در یادگیری اتفاقی هیچ نوع انگیزه یا نگرش قبلی وجود ندارد ... فصل های بعدی نیز عبارتنداز:
11. مطالعه روابط متقابل اشخاص...
12. عدم ضرورت نمره منفی در آزمون های پیشرفت تحصیلی

در آخر نیز باید به این موضوع اشاره شود که راه استفاده از کتاب حاضر این است که دانشجو خود به اجرای آزمایش اقدام نماید و مطابق با الگو های ارائه شده پیش برود.

فهرست

سازمان دهی آزمایش ها 1- اثر آگاهی از نتایج بر عملکرد

2. اندازه گیری زمان های واکنش
3. تلاش و خستگی
4. اثر کار مضاعف و حواس پرتی بر کارآمدی
5. تضاد و پس تصویر ها
6. خطای بینایی و رابطه آن با سن
7. اندازه گیری حافظه: یادگیری از راه کوشش و خطا
8. مقایسه یادگیری توزیعی و یادگیری فشرده
9. تداخل یادگیری بعدی در یادگیری قبلی
10. یادگیری ارادی و یادگیری اتفاقی
11. مطالعه روابط متقابل اشخاص: آزمون های جامعه سنجی
12. عدم ضرورت نمره منفی در آزمون های پیشرفت تحصیلی

نویسنده

دکتر حمزه گنجی متولد 1321 در شهرستان هادی شهر، روان شناس و استاد بازنشسته دانشگاه علامه طباطبایی و همچنین مدیر انتشارات ساوالان است. بسیاری از آثار تالیف یافته یا ترجمه کرده وی به عنوان کتاب درسی تدریس می شوند که از آن جمله می توان به روانشناسی عمومی، روانشناسی پیری و روانشناسی هیلگارد اشاره نمود. دکتر گنجی که دارنده مدرک دکترای روانشناسی عمومی از دانشگاه پل والری از کشور فرانسه می باشند، پس از بازگشت به ایران، در دانشگاه ابوریحان بیرونی مشغول به کار می شود و پس از آن، به تدریس دانشگاه علامه طباطبایی می پردازد و در اواخر سال 1373 بازنشست می شود. برخی از آثار ایشان عبارتند از: آسیب شناسی روانی بر اساس DSM-5، هندبوک تشخیص افتراقی اختلالات روانی DSM-5، هوش هیجانی، روانشناسی عمومی، ارزشیابی شخصیت، روانشناسی کار و...

• تالیف: دکتر حمزه گنجی
• انتشارات: بعثت