کتاب کودکان نافرمان - بارکلی

کتاب کودک نافرمان نوشته ی راسل ا. بارکلی، با ترجمه ی دکتر حمید علیزاده و حبیبه السادات سجادی در انتشارات رشد به چاپ رسیده است.

برای داشتن کودکی شاد و سالم، باید والدین در وهله ی اول ویژگی های رفتاری و شخصیتی فرزند خود را بشناسند، و مطابق با نیازها و شخصیت او، با آن رفتار کنند و تربیت خود را با آن وفق دهند، چرا که نوع رفتار والدین با کودکان، ارتباط مستقیمی با تربیت آن ها دارد. والدینی که با شیوه های صحیح تربیتی آشنا نباشند، به مرور زمان، با الگوهای رفتاری ناهنجار همانند پرخاشگری، خشم، حساسیت های نابجا و ... از سوی فرزندانشان مواجه می شوند. از مهم ترین این رفتارها نافرمانی است، در صورتی که والدین به موقع برای حل آن اقدام نکنند، رفته رفته به شکل اختلال در کودک بروز پیدا می کند و تا زمان بزرگسالی در شخصیت او باقی خواهد ماند. کتاب" کودک نافرمان" به قلم دکتر راسل بارکلی، دارای مبانی آموزشی روان شناسی برای والدین و مربیان است که موجب حل نافرمانی های کودک در خانه و مدرسه می شود. اولین نکته ی قابل ذکر در خصوص استفاده از کتاب این است که مطالب آن برای افرادیست که با کودکانی سر و کار دارند و نافرمانی و خودسری را همراه با دیگر اختلال ها از خود بروز می دهند و برای کلیه ی کودکان قابل اجرا نیست. والدین با مطالعه ی کتاب در درجه ی اول قادر خواهند بود کودکان خود را به لحاظ بالینی ارزیابی کنند و سپس برنامه ای به آن ها ارائه شده تا طبق آموزش های لازم مبنی بر رفتار با کودک دچار اختلال خود، بتوانند مشکلات رفتاری او را حل کنند. تاکید نویسنده بر این است که این برنامه ها مخصوص والدین و مربیانی است که اطلاعات لازم و کافی در خصوص آسیب شناسی روانی و رشد کودک را داشته باشند. نویسنده برنامه ی مذکور در کتاب را برای کودکانی طراحی کرده که سطح هوشیاری شناختی آن ها در حد کودک دو ساله و سنشان بین 2 تا 12 سال است. وی در مقدمه شرایط دیگر بهره گیری از مفاهیم کتاب را به طور کامل ذکر کرده است که خواندن آن برای  مخاطبان کتاب ضروری است. کتاب از 4 بخش کلی تشکیل شده است؛ بخش اول به اطلاعاتی اختصاص دارد که والدین و مربیان پیش از استفاده از کتاب باید آن را بدانند که در آن رویکرد اصلی برنامه، راه های ارزیابی بالینی کودک و نکته های در خصوص آموزش والدین مطرح شده است. بخش دوم شامل نکاتی در مورد علت بدرفتاری کودکان، اثر توجه در تربیت و رفتار آن ها، روش ها و اثرات تشویق و تحسین و محروم سازی و کنترل رفتار کودکان در مکان ها ی عمومی از جمله مدرسه، می باشد و دو بخش انتهایی کتاب مربوط به ابزارهای سنجش رفتاری و راهنمای استفاده والدین می باشد.

برشی از متن کتاب

مهار خودسری والدین با روش های درمانی کار چندان ساده ای نیست. وقتی والدین بدون انجام دادن تکالیف منزل به جلسه ی بعدی می آیند، درمان گر چگونه باید با این موضوع برخورد کند؟ در آموزش این برنامه به بیش از 6 هزار روان شناس بالینی طی سال گذشته، روش های ذیل پیشنهاد شده و مفید واقع شده اند. نخست باید تصریح کرد که آموزش شیوه های بیشتر میسر نمی شود مگر این که به موضوع خودسری و دلایل آن پرداخته شود. به عبارت دیگر، در این برنامه تا والدین طبق نظر روان شناس بالینی در مرحله ای تبحر پیدا نکنند، اجازه ندارند وارد محله ی بعدی شوند. بنابراین ممکن است برای برخی خانواده ها گذراندن مرحله ی این برنامه چند هفته بیشتر طول بکشد. برای خانواده هایی که در برنامه آموزش گروهی شرکت می کنند، یک نوبت انجام ندادن تکلیف منزل یا یک جلسه غیبت مجاز است. در چنین شرایطی خانواده باید طی ملاقات انفرادی با درمان گر قبل از جلسه ی بعدی گروه، عقب افتادگی خود را جبران کند. خانواده هایی که بیش از یک جلسه ی گروهی تکلیف منزل را از دست می دهند، در صورتی که مایل باشند، از گروه جدا می شوند و آموزش انفرادی می بینند. دوم آن که درمان گر باید در آن جلسه ی انفرادی دلایل انجام ندادن تکالیف را بررسی کند. معمولا دلایل موجهی برای آن وجود دارد. در این موارد،  جلسه کوتاه و از والدین خواسته می شود تا در هفته ی بعد دوباره سعی کنند تکلیف را انجام دهند. در صورتی که خود سری والدین دلیل آشکاری نداشته باشد، شاید درمان گر مجبور شود با مهارت به پرس و جو درباره ی انگیزه ی والدین برای آموزش یا رویدادهای استرس زای خانوادگی که می تواند با آموزش تداخل پیدا کند بپردازد( مانند اختلاف زناشویی، سوء مصرف الکل، مشکلات مالی و غیره). در برخی موارد ممکن است در طی مهار رویداد استرس زا در خانواده یا تدارک مداخلات مختلفی برای والد که هدف آن ها محرک استرس زا( مثل افسردگی مادر، اختلاف زناشویی و غیره) است، آموزش موقتا متوقف شود. روش سوم مقابله با خودسری والدین تعیین خسارت برای« سرپیچی» است که به موجب آن، والدین مقدار مشخصی پول پیش درمان گر می گذارند که به ازای هر تکلیفی که انجام نشود بخشی از آن به سازمان سیاسی یا نهاد دیگری داده می شود که والدین از آن بیشترین تنفر را دارند. این که پول به درمان گر داده شود تا آن را نگه دارد ممکن است موفقیت آمیز نباشد، زیرا برخی والدین احساس می کنند چون درمان گر اذیت شده است استحقاق دریافت آن را دارد.

فهرست

سخن مترجمان مقدمه اهداف برنامه این برنامه برای چه نوع کودکانی مناسب است اهداف این برنامه نتایجی که از این برنامه انتظار می رود حفظ دستاوردهای درمان در طی زمان تعمیم دستاوردهای درمان به همه موقعیت ها پیش بینی کننده های موفقیت و شکست عوام مربوط به کودک عوامل مربوط به والدین عوامل مربوط به درمانگر ساختار کتاب بازنگری هایی در برنامه اولیه خلاصه بخش 1: اطلاعات پیش نیاز برای استفاده از برنامه: فصل 1: مبنای منطقی برنامه فصل 2: ارزیابی بالینی کودکان نافرمان فصل 3: ملاحظات عملی در آموزش والدین فصل 4: رئوس کلی برنامه آموزش والدین بخش 2: رهنمودهایی برای درمان گران در اجرای برنامه: مرحله ی 1: چرا کودکان بد رفتاری می کنند مرحله ی 2: بذل توجه مرحله ی 3: افزایش پیروی و بازی مستقل مرحله ی 4: وقتی تحسین کافی نیست: ژتون و امتیاز دادن مرحله ی 5: محروم سازی! و دیگر روش های انضباطی مرحله ی 6: تعمیم محروم سازی به دیگر بد رفتاری ها مرحله ی 7: پیش بینی مشکلات: مدیریت کودکان در مکان های عمومی مرحله ی 8: بهبود رفتار در مدرسه از خانه: کارت گزارش روزانه رفتار در مدرسه مرحله ی 9: رفع مشکلات رفتاری آینده مرحله ی 10: جلسه ی توان افزایی و ملاقات های تکمیلی بخش 3: ابزارهای سنجش بخش 4: بروشورهای والدین  

• برنامه آموزش والدین
•  راهنمای روان شناسان بالینی برای اررزیابی و درمان مشکلات رفتاری و نافرمانی کودکان
• نویسنده: راسل ا. بارکلی
• ترجمه: حمید علیزاده- حبیبه السادات سجادی
• انتشارات: رشد